Trong kỷ nguyên số hóa, chương trình máy tính không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là sản phẩm sáng tạo của trí tuệ con người. Tuy nhiên, việc bảo vệ quyền tác giả cho các sản phẩm này đang phải đối mặt với nhiều thách thức do sự dễ dàng trong sao chép và phân phối. Để đảm bảo quyền lợi cho các nhà phát triển và thúc đẩy đổi mới, các biện pháp thực thi quyền tác giả trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Khái quát chung
Các biện pháp bảo đảm thực thi quyền sở hữu trí tuệ không chỉ là các biện pháp ngă ngừa các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ xảy ra trên thực tế mà còn là việc xử lý, giải quyết khi có hành vi xâm phạm nhằm chấm dứt hành vi xâm phạm và bồi thường thiệt hại.
Theo khoản 1 Điều 22 Luật sở hữu trí tuệ hiện hành đưa ra khái niệm như sau: Chương trình máy tính là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng lệnh, mã, lược đồ hoặc dạng khác, khi gắn vào một phương tiện, thiết bị được vận hành bằng ngôn ngữ lập trình máy tính thì có khả năng làm cho máy tính hoặc thiết bị thực hiện được công việc hoặc đạt được kết quả cụ thể. Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học, dù được thể hiện dưới dạng mã nguồn hay mã máy.
Từ các khái niệm trên cho thấy Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học nhưng trong quá trình tạo thành và hoạt động lại là sản phẩm khoa học kỹ thuật. Điều này tạo ra những thách thức về tính hiệu quả cho các chủ sở hữu quyền thực hiện những hành động chống lại các hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính.
2. Các biện pháp đảm bảo thực thi quyền tác giả đối với chương trình máy tính.
- Biện pháp áp dụng công nghệ để tự bảo vệ:
Áp dụng các biện pháp công nghệ để tự bảo vệ nhằm mục đích giảm thiểu vi phạm bản quyền bằng cách kiểm soát cách thức sử dụng chương trình máy tính bằng các phương tiện kỹ thuật được xem là hiệu quả:
Áp dụng biện pháp công nghệ để phát hiện hành vi cài đặt chương trình máy tính trái phép. Để phát hiện hành vi cài đặt chương trình máy tính trái phép, các chương trình máy tính được thiết lập theo hướng dữ liệu của các doanh nghiệp của các doanh nghiệp phần mềm có một hệ thống theo dõi hoạt động của các chương trình máy tính bằng việc kết nối chương trình máy tính với hệ thống máy chủ serve, mỗi khi một chương trình máy tính được sử dụng trái phép ngay lập tức máy chủ sẽ được thông báo.
Áp dụng biện pháp công nghệ để ngăn chặn hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính. Các chương trình máy tính được bảo hộ quyền tác giả thường được thiết lập chức năng kiểm tra quyền tác giả như yêu cầu người sử dụng nhập vào một dãy số (gọi là key) để chứng thực là người dùng hợp pháp lúc mới cái đặt. Người sử dụng chương trình máy tính phải trả tiền cho chủ sở hữu quyền tác giả đối với chương trình máy tính để có được các key này.
- Biện pháp dân sư:
Vấn đề nhận thức các hoạt động liên quan đến quyền tác giả đối với chương trình máy tính của các chủ thể sử dụng như người dùng cuối, hoặc các doanh nghiệp bao gồm chưa cao. Người tiêu dùng Việt Nam vẫn thích sử dụng các chương trình máy tính miễn phí được tải từ internet hoặc tìm cách vô hiệu hóa các biện pháp kỹ thuật mà chủ sở hữu quyền tác giả đối với chương trình máy tính áp dụng. Thực tiễn thực thi cho thấy nhiều chủ thể có tâm lý e ngại việc khởi kiện yêu cầu chấm dứt hành vi xâm phạm vì những chi phí cần bỏ ra trong quá trình thu thập chứng cứ chứng minh hành vi xâm phạm, nếu tòa tuyên thắng kiện thì cũng chỉ được hoàn lại án phí trong khi đó nhiều trường hợp thiệt hại không thể xác định được. Do vậy, cần có quy định về bồi thường thiệt hại ấn định tối thiểu cho các trường hợp hành vi xâm phạm quyền tác giả nhưng không xác định được thiệt hại để khuyến khích các chủ thể quyền tiến hành khởi kiện truy cứu trách nhiệm pháp lý đồng thời cũng có tác dụng cảnh cáo cáo chủ thể đang có chủ ý xâm phạm quyền tác giả.
- Biện pháp hình sự:
Trên thực tế không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới có rất ít các trường hợp xâm phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính bị xử lý hình sự. Việt Nam hiện nay chưa xử lý hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính bằng biện pháp hình sự, tuy nhiên điều đó không có nghĩa là chưa có các hành vi thỏa mãn cấu thành tội phạm về quyền tác giả đối với chương trình máy tính. Dù bản chất là quan hệ dân sự nhưng với những tác hại của các hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính là rất lớn về kinh tế cho chủ sở hữu nên Bộ luật dân sự 2015 sửa đổi năm 2017 giới hạn trong hai nhóm hành vi là sao chép chương trình máy tính và phân phối đến công chúng bản sao chương trình máy tính.
- Biện pháp hành chính:
Khi phát hiện ra hành vi xâm phạm, chủ sở hữu quyền tác giả đối với chương trình máy tính sẽ kiến nghị và làm việc trực tiếp với chủ thể bị nghi ngờ có hành vi xâm phạm để yêu cầu tiến hành chấm dứt hành vi xâm phạm đó. Theo khoản 1 Điều 211 Luật sở hữu trí tuệ hiện hành hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bị xử phạt vi phạm hành chính khi tổ chức, cá nhân thực hiện một trong các hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với chương trình máy tính: hành vi gây thiệt hại cho tác giả, chủ sở hữu, người tiêu dùng hoặc cho xã hội; sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán hàng hóa giả mạo về quyền tác giả đối với chương trình máy tính. Hình thức xử phạt chính là cảnh cáo và phạt tiền. Ngoài ra còn áp dụng biện pháp bổ sung là gỡ bhor bản sao chương trình máy tính trên phương tiện đang sử dụng và trong môi trường mạng.
Trên đây là bài viết “Các biện pháp đảm bảo thực thi quyền tác giả đối với chương trình máy tính”mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,
