Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật, không ít tác phẩm được hình thành qua nhiều giai đoạn, từ những phác thảo ban đầu cho tới phiên bản hoàn chỉnh. Có tác giả mất vài tuần để hoàn thiện tác phẩm, nhưng cũng có người cần nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để hoàn tất. Chính vì vậy, câu hỏi “Tác phẩm chưa hoàn thiện có thể đăng ký quyền tác giả hay không?” trở thành mối quan tâm của nhiều tác giả, đặc biệt là những người muốn bảo vệ thành quả sáng tạo ngay từ khi tác phẩm còn dang dở. Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Tác phẩm chưa hoàn thiện là tác phẩm như thế nào?
Theo cách hiểu thông thường, tác phẩm chưa hoàn thiện là tác phẩm mà tác giả đã bắt đầu quá trình sáng tạo và đã thể hiện ra bên ngoài một phần nội dung nhất định, song vẫn còn dang dở, chưa đầy đủ về cấu trúc, chi tiết hoặc nội dung theo dự định ban đầu.
Tác phẩm chưa hoàn thiện thường được nhận diện ở chỗ đã có hình thức thể hiện rõ ràng, cụ thể, giúp người khác có thể nhận biết được nội dung và hướng sáng tạo chính, nhưng vẫn cần tiếp tục bổ sung, chỉnh sửa để trở thành một phiên bản hoàn chỉnh. Ví dụ, một cuốn tiểu thuyết mới hoàn thành một số chương đầu; một bức tranh mới dừng ở phần phác thảo và nền màu; một bản nhạc chỉ mới có phần giai điệu chính nhưng chưa hoàn thiện toàn bộ ca từ và hòa âm.
Khác với ý tưởng thuần túy chỉ tồn tại trong suy nghĩ hoặc dưới dạng ghi chú rời rạc, tác phẩm chưa hoàn thiện đã có sự hình thành cụ thể, mang tính định hình rõ ràng, đủ để phân biệt với các tác phẩm khác, dù vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.
2. Tác phẩm chưa hoàn thiện có đăng ký bản quyền được không?
Theo Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành quy định như sau:
“Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.”
Như vậy có thể hiểu rằng tác phẩm chưa hoàn thiện vẫn có thể được đăng ký quyền tác giả nếu đáp ứng điều kiện cơ bản:
- Tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.
- Tác phẩm được tác giả trực tiếp tạo ra bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.
- Thuộc một trong các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả.
Trong thực tiễn sáng tạo, không phải lúc nào tác giả cũng hoàn thành tác phẩm của mình trong một lần. Nhiều trường hợp, quá trình sáng tác kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, và tác phẩm chỉ hoàn thành dần qua từng giai đoạn. Trong khoảng thời gian này, phần nội dung đã được sáng tạo và thể hiện ra bên ngoài thường đã có giá trị nhất định, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ bị sao chép hoặc khai thác trái phép.
Tác phẩm chưa hoàn thiện được hiểu là tác phẩm mà tác giả đã sáng tạo và thể hiện ra bên ngoài một phần nội dung nhất định nhưng chưa hoàn chỉnh về cấu trúc, chi tiết hoặc toàn bộ nội dung theo ý tưởng ban đầu. Chẳng hạn, một bản thảo tiểu thuyết mới hoàn thành vài chương; một bức tranh đang ở giai đoạn phác thảo với bố cục và chủ đề đã rõ ràng nhưng thiếu chi tiết; hoặc một bản nhạc đã có giai điệu chính và một phần ca từ nhưng chưa hoàn thiện phần lời và hòa âm. Điểm chung của các trường hợp này là tác phẩm đã có hình thức thể hiện cụ thể, rõ ràng, đủ để xác định nội dung sáng tạo, chứ không chỉ là ý tưởng hay ghi chú rời rạc.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng pháp luật không bảo hộ tác phẩm nếu chỉ mới tồn tại dưới dạng ý tưởng chưa được thể hiện, hoặc các phác thảo, ghi chú quá sơ sài chưa định hình nội dung cụ thể. Trong những trường hợp này, hồ sơ đăng ký sẽ khó có cơ sở để được chấp nhận. Vì vậy, để đảm bảo quyền lợi, tác giả nên lưu trữ đầy đủ bản gốc, bản phác họa, tài liệu ghi chép quá trình sáng tác, các bản lưu tạm thời và mọi chứng cứ thể hiện công đoạn sáng tạo, nhằm chứng minh quyền tác giả khi cần thiết.
Tóm lại, tác phẩm chưa hoàn thiện hoàn toàn có thể đăng ký quyền tác giả nếu đáp ứng điều kiện về hình thức thể hiện và khả năng nhận diện nội dung. Đây chính là một biện pháp chủ động, giúp tác giả bảo vệ thành quả sáng tạo ngay từ những bước đầu, đồng thời tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho các giai đoạn sáng tạo tiếp theo.Việc đăng ký quyền tác giả cho tác phẩm chưa hoàn thiện mang lại nhiều lợi ích cho tác giả và chủ sở hữu tác phẩm.
Trên đây là bài viết “Tác phẩm chưa hoàn thiện có đăng ký bản quyền được không?” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,