Trong thời đại công nghệ thông tin bùng nổ hiện nay, việc tạo ra và chia sẻ tri thức trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng kéo theo nhiều thách thức liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ. Đặc biệt, tại các cơ sở giáo dục đại học, nơi mà nghiên cứu và sáng tạo không ngừng diễn ra, vấn đề bảo hộ quyền tác giả đối với các tác phẩm khoa học càng trở nên cấp thiết. Vậy, pháp luật bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm khoa học tại cơ sở giáo dục đại học như thế nào? Hãy theo dõi bài viết của VCD dưới đây.
1. Tác phẩm khoa học tại các cơ sở giáo dục đại học
Bảo hộ quyền tác giả là hoạt động nhằm bảo vệ thành quả của các tổ chức, cá nhân đã lao động sáng tạo, đóng góp sự tiến bộ xã hội. Theo khoản 2 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ quy định: Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật sở hữu trí tuệ quy định: “Đối tượng quyền tác giả bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học,…” và theo quy định tại Điều 14 Luật này đã liệt kê các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả.
Trong các cơ sở giáo dục đại học có nhiều loại hình tác phẩm có thể được bảo hộ quyền tác giả như sản phẩm của đề tài, dự án, nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, công nghệ, đề cương bài giảng, đề thi tuyển sinh, giáo trình, tập bài giảng, báo cáo khoa học, bài giảng điện tử … Việc xác định chủ sở hữu của kết quả nghiên cứu khoa học có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định quyền nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật.
Tại khoản 1 Điều 41 Văn bản hợp nhất Luật Khoa học và Công nghệ 2022 quy định: Tổ chức, cá nhân đầu tư tài chính, cơ sở vật chất – kỹ thuật cho việc thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ là chủ sở hữu kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác trong hợp đồng nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.
Như vậy có thể hiểu rằng chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm khoa học tại các cơ sở giáo dục đại học là tổ chức hoặc cá nhân đầu tư về tài chính, cơ sở vật chất-kỹ thuật để tạo ra kết quả nghiên cứu khoa học. Chủ sở hữu của kết quat nghiên cứu khoa học có quyền công bố tác phẩm khoa học cùng với toàn bộ nhóm quyền tài sản quy định tại Điều 20 Luật sở hữu trí tuệ.
2. Xác định hành vi xâm phạm quyền tác giả trong hoạt động nghiên cứu khoa học tại các cơ sở giáo dục đại học.
Thứ nhất là hành vi vi phạm liên quan đến quyền sao chép tác phẩm:
Theo quy định tại khoản 10 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2022 quy định: Sao chép là việc tạo ra bản sao của toàn bộ hoặc một phần tác phẩm hoặc bản ghi âm, ghi hình bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào. Theo đó việc sao chép trực tiếp hay gián tiếp toàn bộ hoặc một phần tác phẩm cũng bị coi là hành vi sao chép. Các hành vi vi phạm quyền tác giả tại các cơ sở giáo dục đại học có thể thông qua việc nhân bản tài liệu (photocopy, in ấn, sao chụp,…) sử dụng và phân phối, ghi âm chụp hình bài giảng của giảng viên trên lớp mà không xin phép. Tại Điều 25 Luật sở hữu trí tuệ có quy định các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép không phải trả tiền nhuận bút thù lao.
Thứ hai, hành vi vi phạm liên quan đến trích dẫn tác phẩm:
Trích dẫn tác phẩm là việc tái tạo chính xác một đoạn vă bản mà không có sự sửa chữa gì, phân biệt với đoạn văn bản xung quanh bằng dấu trích dẫn hoặc các yếu tố định dạng. Theo Luật sở hữu trí tuệ việc trích dẫn mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh họa trong tác phẩm của mình, trích dẫn tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để viết báo, dùng trong ấn phẩm định kỳ, phim tài liệu, không nhằm mục đích thương mại thì không phải xin phép tác giả và không phải trả tiền nhaaujn bút thù lao.
3. Giải pháp nâng cao hiệu quả bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm khoa học.
- Các cơ sở giáo dục đại học và cơ quan quản lý cần ban hành các quy định hướng dẫn nội bộ phù hợp với Luật sở hữu trí tuệ hiện hành bao gồm quy trình đánh giá và công bố kết quả nghiên cứu quyền lợi của từng tác giả.
- Nâng cao nhận thức về quyền tác giả: tăng cường giáo dục và tuyên truyền cho sinh viên về quyền tác giả và trách nhiệm của mình trong quá trình nghiên cứu và bảo vệ quyền tác gả.
- Tăng cường giám sát và kiểm tra việc bảo vệ quyền tác giả trong quá trình nghiên cứu khoa học. Nếu phát hiện vi phạm cần đưa ra các biện pháp kỷ luật và xử lý nghiêm minh để tạo ra ý thức giáo dục cho các sinh viên.
- Ngoài việc đảm bảo quyền tác giả cần tăng cường đào tạo và hỗ trợ cho sinh viên về kỹ năng viết báo khoa học để giúp họ tránh được các lỗi sai vi phạm liên quan đến quyền tác giả.
Trên đây là bài viết “Bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm khoa học tại các cơ sở giáo dục đại học”mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,
