Trong thế giới sáng tạo ngày nay, việc bắt chước thiết kế đã trở thành một vấn đề nóng hổi, đặc biệt trong các lĩnh vực như thời trang, thiết kế, nội thất, và ẩm thực. Điều này không chỉ đặt ra câu hỏi về đạo đức trong việc sáng tạo mà còn liên quan đến các quy định pháp lý về bản quyền. Vậy, bắt chước thiết kế có thực sự vi phạm bản quyền hay không? Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Bắt chước ý tưởng thiết kế
Bản quyền (hay quyền tác giả) là một dạng quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ các tác phẩm sáng tạo của con người trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Bản quyền bảo vệ các tác phẩm sáng tạo bao gồm các thiết kế đồ họa, tác phẩm mỹ thuật ứng dụng và các tác phẩm khác. Khi một thiết kế được tạo ra, tác giả tự động có quyền tác giả đối với tác phẩm đó mà không cần đăng ký bản quyền.
Bắt chước thiết kế là hành động sao chép hoặc làm theo một thiết kế đã có sẵn mà không có sự sáng tạo hay biến tấu, bao gồm việc sao chép hình dáng, màu sắc, bố cục hoặc các yếu tố khác của một sản phẩm hoặc tác phẩm nghệ thuật.
2. Bắt chước thiết kế có vi phạm bản quyền?
Theo pháp luật sở hữu trí tuệ các loại quyền tài sản bao gồm quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp, và quyền đối với giống cây trồng. Điều này cho thấy sự phức tạp và đa dạng trong hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ, nơi mà mỗi loại quyền bảo vệ một khía cạnh khác nhau của sáng tạo.
Khái niệm “ý tưởng thiết kế” là một khái niệm chỉ tồn tại trong tâm trí, tức là chưa được thể hiện thành hình thức vật chất cụ thể. Đây là một điểm quan trọng, vì theo khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ, chỉ những tác phẩm đã được thể hiện dưới dạng vật chất mới có thể được bảo vệ bởi quyền tác giả. Điều này có nghĩa là các ý tưởng, dù có giá trị sáng tạo, sẽ không tự động được bảo vệ nếu chúng chỉ dừng lại ở mức độ suy nghĩ. Ví dụ như một nhà thiết kế có thể có một ý tưởng về cách thiết kế một quán cà phê, nhưng nếu ý tưởng đó chưa được vẽ ra hay thể hiện dưới dạng nào khác, thì quyền tác giả không thể được xác lập.
Việc bảo hộ thiết kế bài trí của cửa hàng là một quy trình quan trọng và không phải là điều hiếm gặp. Để bảo vệ quyền tác giả cho ý tưởng thiết kế, người thiết kế cần chuyển hóa ý tưởng của mình thành hình thức vật chất. Cụ thể, họ có thể viết ra bản mô tả chi tiết về cách bài trí, màu sắc, vật liệu sử dụng và các yếu tố khác liên quan đến thiết kế. Ngoài ra, việc sử dụng bản vẽ, dù trên giấy hay qua phần mềm thiết kế, sẽ giúp tạo ra hình ảnh cụ thể cho ý tưởng, từ đó làm cho nó trở nên dễ hiểu và dễ tiếp cận hơn.
Khi ý tưởng đã được thể hiện rõ ràng, nhà thiết kế có thể yêu cầu bảo vệ quyền tác giả cho tác phẩm của mình. Điều này có nghĩa là bất kỳ ai muốn sao chép hoặc bắt chước thiết kế đó đều cần có sự cho phép từ người sở hữu quyền tác giả. Việc bảo hộ này không chỉ giúp ngăn chặn hành vi sao chép từ các đối thủ cạnh tranh mà còn nâng cao uy tín cho thương hiệu. Khách hàng sẽ cảm thấy an tâm hơn khi biết rằng thiết kế và phong cách của cửa hàng đã được bảo vệ pháp lý, điều này tạo ra một lợi thế cạnh tranh đáng kể trong thị trường hiện nay.
Gần đây, thông tin về việc chuỗi nhượng quyền cà phê nổi tiếng và thành công nhất Việt Nam – Cộng Cà phê, bị quán cà phê C. 1989 “nhái” ý tưởng thiết kế và bài trí đã thu hút sự chú ý của dư luận. Hành động này không chỉ gây ra sự nhầm lẫn cho khách hàng mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong ngành cà phê.
Như đã phân tích ở trên thì trong trường hợp này, quán cà phê C. 1989 đã thực hiện các hành vi sử dụng chỉ dẫn thương mại như màu sắc, cách thiết kế bài trí, menu, và phương thức phục vụ, dẫn đến việc gây nhầm lẫn cho khách hàng về nguồn gốc và chủ thể kinh doanh. Những hành động này có thể được coi là hành vi cạnh tranh không lành mạnh, gây ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và lợi ích của Cộng cà phê.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng C. 1989 không vi phạm quyền tác giả đối với “ý tưởng thiết kế” và bài trí của Cộng cà phê, vì quyền tác giả chỉ bảo vệ những tác phẩm đã được thể hiện một cách cụ thể. Do đó, hành vi của C. 1989 chủ yếu có thể bị xem xét dưới góc độ cạnh tranh không lành mạnh (theo quy định tại khoản 3 Điều 6 Luật sở hữu trí tuệ hiện hành).
Để củng cố thêm cơ sở pháp lý cho mình, Cộng cà phê nên thực hiện việc đăng ký quyền tác giả cho bản vẽ thiết kế hoặc mô tả thiết kế quán cà phê. Việc này sẽ giúp tạo ra một hồ sơ pháp lý rõ ràng, bảo vệ quyền lợi của Cộng cà phê trong trường hợp có tranh chấp hoặc khi cần chứng minh quyền sở hữu thiết kế đối với các bên thứ ba. Qua đó, không chỉ bảo vệ tài sản trí tuệ mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh và uy tín của thương hiệu trên thị trường.
Trên đây là bài viết “Bắt chước thiết kế có vi phạm bản quyền?”mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,
