Cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm có vi phạm bản quyền không?

Ngày nay, cosplay không chỉ là sở thích cá nhân mà còn được nhiều thương hiệu tận dụng để quảng bá sản phẩm. Tuy nhiên, việc cosplay nhân vật xuất hiện trên bao bì sản phẩm có thể tiềm ẩn rủi ro vi phạm bản quyền nếu không tuân thủ đúng quy định pháp luật. Vậy cụ thể, cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm có vi phạm bản quyền không và khi nào được xem là hợp pháp? Cùng VCD tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm là gì?

Cosplay (viết tắt của “costume play”) là hình thức hóa trang và thể hiện lại hình ảnh của một nhân vật trong phim ảnh, truyện tranh, trò chơi hay thương hiệu nào đó. Khi những nhân vật này xuất hiện trên bao bì sản phẩm chẳng hạn như hộp bánh, lon nước, mỹ phẩm hay đồ chơi, nhiều người nghĩ rằng việc hóa trang giống họ chỉ là hoạt động sáng tạo hoặc quảng bá bình thường.

Tuy nhiên, nếu nhân vật đó được thiết kế, vẽ hoặc sáng tạo bởi một bên có quyền sở hữu trí tuệ, thì việc cosplay hoặc sử dụng hình ảnh của nhân vật trên bao bì sản phẩm mà không có sự cho phép có thể dẫn đến vi phạm bản quyền hoặc quyền thương mại.

Bản quyền hình ảnh nhân vật

Theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam 2022, nhân vật trong tác phẩm điện ảnh, truyện tranh, hoạt hình hoặc trò chơi điện tử đều được xem là tác phẩm mỹ thuật ứng dụng hoặc tác phẩm tạo hình, và được bảo hộ quyền tác giả.

Khoản 1, Điều 14, Luật Sở hữu trí tuệ 2022 nêu rõ: “Tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học dưới mọi hình thức, trong đó có tác phẩm tạo hình, mỹ thuật ứng dụng.”

Như vậy, hình ảnh nhân vật được thể hiện trên bao bì sản phẩm cũng nằm trong phạm vi được bảo hộ. Nếu cá nhân hoặc doanh nghiệp cosplay nhân vật đó để quảng bá sản phẩm, hoặc sử dụng hình ảnh cosplay nhằm mục đích thương mại, thì có thể bị xem là xâm phạm quyền tác giả hoặc quyền thương hiệu của chủ sở hữu.

Cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm có vi phạm bản quyền không?

Hành vi cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm có thể bị xem là vi phạm bản quyền nếu rơi vào một trong các trường hợp sau:

• Không được chủ sở hữu cho phép: Dù bạn chỉ “hóa thân” giống nhân vật, nếu hình ảnh được dùng để quảng cáo, in ấn, kinh doanh, thì vẫn cần xin phép hoặc ký kết hợp đồng bản quyền.
  
  
• Sử dụng nhân vật có thương hiệu đăng ký: Ví dụ như cosplay nhân vật Pikachu, Doraemon, hay Marvel đều thuộc quyền quản lý của các công ty sở hữu trí tuệ lớn.
  
  
• Gây nhầm lẫn hoặc lợi dụng danh tiếng: Khi người tiêu dùng nghĩ rằng sản phẩm có liên kết chính thức với thương hiệu gốc, hành vi này có thể bị xem là xâm phạm quyền thương hiệu hoặc cạnh tranh không lành mạnh.

Theo Điều 28, Luật Sở hữu trí tuệ 2022, hành vi “sử dụng, sao chép, trình bày tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả” được coi là vi phạm và có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy mức độ.

Tùy vào mức độ, hành vi vi phạm có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự theo quy định pháp luật Việt Nam:

• Xử phạt hành chính: Mức phạt có thể lên tới 250 triệu đồng đối với tổ chức vi phạm.
  
• Bồi thường dân sự: Chủ sở hữu quyền tác giả có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại, buộc xin lỗi công khai, hoặc ngừng sử dụng hình ảnh vi phạm.
  
• Xử lý hình sự: Trong trường hợp nghiêm trọng (Ví dụ sao chép, sản xuất hàng loạt, gây thiệt hại lớn), người vi phạm có thể bị phạt tù lên đến 3 năm theo Điều 225 Bộ luật Hình sự 2017.

Khi nào được phép cosplay nhân vật trên bao bì?

Không phải mọi trường hợp cosplay nhân vật trên bao bì đều là vi phạm. Nếu thỏa mãn một trong các điều kiện sau, bạn có thể sử dụng hợp pháp:

• Được chủ sở hữu quyền tác giả cho phép bằng văn bản: Đây là cách an toàn và chuyên nghiệp nhất. Thông thường, doanh nghiệp sẽ mua quyền sử dụng hình ảnh trong một thời hạn nhất định.
  
  
• Tác phẩm thuộc phạm vi công cộng: Nếu nhân vật đã hết thời hạn bảo hộ quyền tác giả (50 năm sau khi tác giả qua đời theo luật Việt Nam), thì bạn có thể sử dụng mà không cần xin phép.

• Cosplay phi thương mại: Nếu chỉ cosplay để chia sẻ nghệ thuật, chụp ảnh cá nhân hoặc phục vụ mục đích học tập, không dùng cho quảng cáo thì không bị xem là vi phạm.
  
  
• Không gây hiểu lầm hoặc cạnh tranh không lành mạnh: Nếu sản phẩm hoặc hình ảnh không khiến người tiêu dùng nghĩ rằng bạn “liên kết” với thương hiệu gốc, thì có thể được xem là chấp nhận được.

Tóm lại, cosplay là một hình thức nghệ thuật sáng tạo, nhưng khi được đưa vào hoạt động thương mại hoặc quảng cáo, nó cần được xem xét kỹ dưới góc độ pháp lý về bản quyền và thương hiệu. Nếu cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm mà không được phép từ chủ sở hữu, hành vi đó có thể bị xem là vi phạm quyền tác giả hoặc quyền thương mại.

Trên đây là chia sẻ của VCD về “Cosplay nhân vật trên bao bì sản phẩm có vi phạm bản quyền không?”. Hiểu đúng và tuân thủ quy định bản quyền không chỉ giúp bạn bảo vệ doanh nghiệp khỏi rủi ro pháp lý, mà còn góp phần xây dựng môi trường sáng tạo tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ.

Trân trọng,

Câu hỏi thường gặp