Trong quá trình sáng tạo, mỗi tác phẩm đều gắn liền với quyền lợi chính đáng của tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả. Pháp luật sở hữu trí tuệ quy định một thời hạn nhất định để tác giả hoặc chủ sở hữu được độc quyền khai thác giá trị từ tác phẩm của mình. Vậy, hết thời hạn bảo hộ thì tác phẩm sẽ trở thành tài sản chung của công chúng? Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Thời hạn bảo hộ quyền tác giả
Quyền tác giả đối với tác phẩm bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Mỗi nhóm quyền này có thời hạn bảo hộ khác nhau, trong đó một số quyền được pháp luật bảo hộ vô thời hạn, còn một số quyền khác chỉ được bảo hộ trong một khoảng thời gian nhất định.
Căn cứ khoản 1 Điều 27 Luật Sở hữu trí tuệ, thời hạn bảo hộ quyền nhân thân được xác định như sau: các quyền nhân thân gắn liền với tác giả sẽ được pháp luật bảo hộ vô thời hạn, bao gồm: (i) quyền đặt tên cho tác phẩm; (ii) quyền đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; (iii) quyền được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng; (iv) quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả. Riêng đối với quyền công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm, thời hạn bảo hộ sẽ tương ứng với thời hạn bảo hộ quyền tài sản.
Đối với quyền tài sản, căn cứ khoản 2 Điều 27 Luật Sở hữu trí tuệ, thời hạn bảo hộ được quy định cụ thể: (i) đối với tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, sân khấu, mỹ thuật ứng dụng và tác phẩm khuyết danh: 75 năm kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu; (ii) trường hợp các loại tác phẩm nêu trên chưa được công bố trong vòng 25 năm kể từ khi tác phẩm được định hình thì thời hạn bảo hộ sẽ là 100 năm tính từ khi tác phẩm được định hình; (iii) đối với các loại hình tác phẩm khác không thuộc các trường hợp trên, thời hạn bảo hộ sẽ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết; nếu có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ kết thúc vào năm thứ 50 sau năm đồng tác giả cuối cùng qua đời.
Ngoài ra, Luật Sở hữu trí tuệ cũng quy định rõ rằng thời hạn bảo hộ quyền tác giả sẽ chấm dứt vào 24 giờ ngày 31/12 của năm chấm dứt thời hạn bảo hộ. Điều này nhằm đảm bảo sự thống nhất, minh bạch và thuận tiện trong việc xác định thời điểm kết thúc quyền tác giả đối với tác phẩm.
2. Hết thời hạn bảo hộ thì tác phẩm sẽ trở thành tài sản chung của công chúng?
Căn cứ theo Điều 43 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành quy định: tác phaatm đã kết thúc thời hạn bảo hộ quy định tại Điều 27 của Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành thì thuộc về công chúng.
Dựa vào quy định này và thời hạn quyền tác giả đã phân tích ở trên có thể thấy tác phẩm thuộc về công chúng khi hết thời gian bảo hộ. Trong đó, khái niệm “thời hạn bảo hộ” ở đây được hiểu là thời hạn bảo hộ quyền công bố tác phẩm và các quyền tài sản gắn liền với tác phẩm. Riêng đối với các quyền nhân thân, ngoại trừ quyền công bố tác phẩm, thì đều được bảo hộ vô thời hạn, bởi lẽ các quyền này gắn liền với danh dự, uy tín và tên tuổi của tác giả. Do đó, thời hạn bảo hộ chỉ đặt ra đối với quyền tài sản cũng như quyền công bố tác phẩm.
Từ những quy định nêu trên, có thể xác định rằng tác phẩm sẽ thuộc về công chúng trong các trường hợp cụ thể sau đây:
- Đối với tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng và tác phẩm khuyết danh, sau thời hạn 70 năm kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu tiên, quyền tài sản sẽ hết hiệu lực, và tác phẩm sẽ thuộc về công chúng.
- Đối với tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng chưa được công bố trong vòng 25 năm kể từ khi được định hình, thời hạn bảo hộ là 100 năm kể từ thời điểm định hình tác phẩm. Hết thời hạn này, tác phẩm sẽ trở thành tài sản chung của công chúng.
- Đối với các loại hình tác phẩm khác không thuộc các trường hợp trên, thời hạn bảo hộ quyền tài sản được xác định là suốt cuộc đời của tác giả và 50 năm tiếp theo sau năm tác giả chết. Nếu tác phẩm có đồng tác giả, thời hạn này sẽ chấm dứt vào năm thứ 50 sau khi đồng tác giả cuối cùng qua đời. Khi hết thời hạn bảo hộ, tác phẩm cũng sẽ thuộc về công chúng.
Việc quy định thời hạn bảo hộ như trên vừa bảo đảm hài hòa lợi ích giữa tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả và lợi ích chung của xã hội. Trong khoảng thời gian bảo hộ, tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả được độc quyền khai thác, sử dụng tác phẩm nhằm thu lợi chính đáng từ công sức sáng tạo. Sau khi hết thời hạn này, tác phẩm trở thành di sản chung, tạo điều kiện để xã hội được tự do tiếp cận, sử dụng và sáng tạo dựa trên các giá trị văn hóa, khoa học, nghệ thuật đã được định hình.
Trên đây là bài viết “Hết thời hạn bảo hộ thì tác phẩm sẽ trở thành tài sản chung của công chúng?” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,