Trong thời đại số, Wikipedia là một trong những kho tri thức mở lớn nhất thế giới, nơi người dùng có thể tìm kiếm thông tin kèm theo rất nhiều hình ảnh minh họa. Chính vì sự tiện lợi này, nhiều người thường mặc nhiên cho rằng các hình ảnh trên Wikipedia đều miễn phí và có thể sử dụng tùy ý, kể cả cho mục đích thương mại. Vậy, lấy ảnh từ Wikipedia để sử dụng thương mại có cần xin phép không? Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Mục đích thương mại trong bản quyền tác giả là gì?
Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc có quyền sở hữu, được giải thích tại khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ 2009). Trong đó, quyền tác giả đối với tác phẩm được hình thành từ quyền nhân thân và quyền tài sản.
Thuật ngữ “mục đích thương mại” được sử dụng rất nhiều trong những quy định về pháp luật sở hữu trí tuệ nói chung và pháp luật về quyền tác giả nói riêng. Có thể hiểu đơn giản, “mục đích thương mại” là hành vi nhằm vào phát sinh lợi nhuận về kinh tế hoặc lợi ích khác. Hoạt động này bao gồm các hành vi như mua bán, phân phối, cung ứng dịch vụ, đầu tư, và các giao dịch khác có mục tiêu sinh lời từ tác phẩm. Trong hầu hết các trường hợp, việc sử dụng tác phẩm vì mục đích thương mại đòi hỏi sự xin phép và trả thù lao cho chủ sở hữu bản quyền, ngoại trừ một số trường hợp nhất định được pháp luật cho phép.
2. Lấy ảnh từ Wikipedia để sử dụng thương mại có cần xin phép không?
Theo quy định tại Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành: tác phẩm nhiếp ảnh, tác phẩm mỹ thuật ứng dụng, bản ghi hình… là các đối tượng được bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan. Mọi hành vi sử dụng tác phẩm đều phải tuân thủ quy định về quyền nhân thân, quyền tài sản của tác giả, chủ sở hữu, trừ trường hợp thuộc giới hạn quyền tác giả, quyền liên quan quy định tại Điều 25, Điều 32, Điều 33 của Luật này.
Đối với hình ảnh trên Wikipedia, các tác phẩm này được cộng đồng người dùng tải lên với các chế độ giấy phép khác nhau, chủ yếu là Creative Commons (CC) hoặc phạm vi công cộng (Public Domain). Mỗi loại giấy phép quy định điều kiện sử dụng riêng, trong đó có điều kiện liên quan đến việc sử dụng cho mục đích thương mại.
- Phạm vi công cộng (Public Domain): Tác phẩm đã hết thời hạn bảo hộ hoặc được tác giả/chủ sở hữu tự nguyện từ bỏ quyền. Các tác phẩm này có thể sử dụng cho mục đích thương mại mà không cần xin phép.
- Giấy phép Creative Commons (CC): bao gồm 4 yếu tố:
- Ghi công – Attribution (BY): đây là yếu tố bắt buộc cho tất cả các giấy phép CC.
- Phi thương mại – NonCommercial (NC): không sử dụng tác phẩm vào mục đích thương mại
- Không có phái sinh – NoDerivative (ND): không cho phép sửa đổi tác phẩm gốc.
- Chia sẻ tương tự – ShareAlike (SA): tác phẩm phái sinh phải mang giấy phép như tác phẩm gốc ban đầu.
Dựa vào 4 yếu tố tùy chọn, hệ thống Creative Commons có 7 giấy phép tiêu chuẩn, bao gồm:
CC zero (CC0): Giấy phép đặc biệt, nội dung nằm trong phạm vi công cộng, người nhận giấy phép được phép làm bất kỳ điều gì với tác phẩm đó.
CC – ghi công (CC BY): được phép chia sẻ (sao chép, phân phối lại ndung trong bất kỳ phương tiên hay định dạng nào), tùy biến (pha trộn, biến đổi và xây dựng dựa vào tác phẩm đó vì bất kỳ mục đích gì, kể cả thương mại hóa), miễn là thừa nhận ghi công đúng cho tác giả.
CC – ghi công – chia sẻ tương tự (CC BY- SA): đc phép chia sẻ, tùy biến, thương mại hóa, miễn là ghi công đúng cho tác giả; sản phẩm phái sinh nếu có sẽ phải mang giấy phép giống sản phẩm gốc.
CC – Ghi công – Phi thương mại (CC BY-NC): dc phép chia sẻ, tùy biến nhưng ko dc phép sử dụng tác phẩm vào mục đích TM, luôn phải thừa nhận ghi công đúng cho tác giả khi sử dụng sản phẩm đó.
CC – Ghi công – Phi TM – Chia sẻ tương tự (CC BY – NC – SA): dc phép chia sẻ, tùy biến nhưng ko dc phép sử dụng vào mục đích TM, tác phẩm phái sinh nếu có sẽ phải mang giấy phép giống sản phẩm gốc, luôn phải thừa nhận ghi công đúng cho tác giả khi sử dụng sản phẩm đó.
CC – Ghi công – Ko có phái sinh (CC BY – ND): đc phép chia sẻ (dù mục đích TM hay ko TM), nhưng ko dc sửa đổi, luôn phải thừa nhận ghi công đúng cho tác giả khi sử dụng sản phẩm đó.
CC – Ghi công – Phi TM – Ko có tính phái sinh (CC BY – NC – ND): đc phép chia sẻ, nhưng ko dc sử dụng cho mục đích TM, ko dc sửa đổi tác phẩm, luôn phải thừa nhận ghi công đúng cho tác giả khi sử dụng sản phẩm đó.
Như vậy, tác phẩm có thể được khai thác trong đó:
Mang giấy phép Creative Commons cho phép thương mại (CC BY, CC BY-SA, CC BY-ND): Người sử dụng có quyền khai thác cho mục đích thương mại, với điều kiện ghi rõ tên tác giả, nguồn gốc và tuân thủ các điều kiện cụ thể của từng loại giấy phép.
Mang giấy phép hạn chế (CC BY-NC hoặc All Rights Reserved): Người sử dụng chỉ được khai thác phi thương mại; trường hợp sử dụng cho mục đích thương mại thì bắt buộc phải có sự đồng ý bằng văn bản của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả.
Do đó, việc lấy hình ảnh từ Wikipedia để sử dụng cho mục đích thương mại không mặc nhiên được phép mà phải căn cứ vào từng giấy phép cụ thể kèm theo tác phẩm.
Trên đây là bài viết “Lấy ảnh từ Wikipedia để sử dụng thương mại có cần xin phép không?
” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,