Với sự gia tăng của các nền tảng mạng xã hội cùng với đó là các nội dung có thể được phát sóng trực tiếp đến hàng riệu người dùng ngày càng cao. Do đó, việc phát tán và sử dụng trái phép các tác phẩm có bản quyền chẳng hạn như nhạc, video, hình ảnh cũng dễ dàng và phổ biến hơn. Tuy nhiên rất nhiều trường hợp chủ sở hữu lại bị đánh bản quyền trên chính tác phẩm của mình. Vậy, phải làm gì khi tác phẩm do mình sáng tạo ra lại bị đơn vị khác đánh bản quyền? Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Cơ chế “đánh gậy bản quyền” ở Việt Nam
Đánh gậy bản quyền là thuật ngữ dùng để chỉ hành vi thông báo vi phạm bản quyền trên không gian mạng. Khi một tác phẩm bị sử dụng mà không có sự cho phép của chủ sở hữu, họ có quyền yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm hoặc thực hiện các biện pháp pháp lý khác.
Nhiều quốc gia trên thế giới đã ban hành cơ chế đánh gậy bản quyền và gỡ gậy bản quyền, hay còn được gọi là cơ chế Thông báo và Gỡ bỏ (Notice and Takedown Process), điển hình là quy trình Thông báo và Gỡ bỏ gắn liền với đạo luật bản quyền thiên niên kỷ kỹ thuật số của Mỹ năm 1998 (Quy trình Mỹ). Đạo luật Bản quyền Thiên niên kỷ Kỹ thuật số của Mỹ, hay còn gọi là “Digital Millennium Copyright Act” (DMCA). Cơ chế này, thường được biết đến với tên gọi “DMCA notice and takedown process,”.
Về cơ bản, quy trình xử lý vi phạm bản quyền tại Việt Nam sẽ diễn ra tương tự như quy trình tại Mỹ. Tuy nhiên, khác với quy trình Mỹ, quy trình Việt Nam không theo từng bước cụ thể mà là một quy trình kép, được chia thành hai phần bao gồm: “Quy trình 72 giờ và 10 ngày làm việc” và “Quy trình 24 giờ làm việc,” thực hiện theo yêu cầu của cơ quan thực thi, theo quy định tại Điều 113 và 114 Nghị định 17/2023/NĐ-CP.
- Quy trình 27 giờ và 10 ngày làm việc: Nhà cung cấp dịch vụ online sẽ dựa trên tài liệu chứng minh do chủ thể quyền gửi bao gồm chứng cứ về tư cách chủ thể, hành vi xâm phạm, vị trí, đường link dẫn đến nội dung sô nghi ngờ xâm phạm. Trong 24 giờ nhà cung cấp dịch vụ sẽ tạm gỡ bỏ hoặc ngăn chặn hoặc ngăn chặn truy cập đến nội dung số đó và thông báo cho cả chủ thể quyền cùng bên sở hữu nội dung. Sau 10 ngày làm việc kể từ khi tạm gỡ bỏ, nếu không nhận được thông báo phản đối kèm bất kỳ chứng cứ chứng minh nào nhà cung cấp sẽ chính thức gỡ bỏ và ngăn chặn truy cập. Trường hợp nhận được phản hồi từ bên bị yêu cầu gỡ bỏ trong 72 giờ nhà cung cấp dịch vụ khôi phục lại thông tin số bị gỡ bỏ hoặc ngăn chặn đồng thời chuyển tiếp văn bản phản đối kèm theo chứng cứ.
- Quy trình 24 giờ làm việc: Nhà cung cấp dịch vụ online phải gỡ bỏ hoặc ngăn chặn truy cập đến nội dung xâm phạm quyền tác giả trong vòng 24 giờ kể từ khi nhận được yêu cầu của cơ quan thực thi. Đồng thời, họ phải thông báo cho bên có nội dung bị gỡ bỏ và báo cáo kết quả thực hiện cho cơ quan thực thi trong vòng không quá 24 giờ. Nếu có phản đối từ bên có nội dung bị gỡ bỏ hoặc từ nhà cung cấp dịch vụ, một trong các bên này có quyền khiếu nại, tố cáo hoặc khởi kiện theo quy định pháp luật đối với quyết định của cơ quan thực thi.
2. Thực trạng hiện nay
Vi phạm bản quyền tại Việt Nam đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội từ nhiều năm nay đã diễn ra với muôn hình vạn trạng. Do đó, hầu hết các nền tảng số hiện nay thực hiện theo cơ chế theo quy định tại Nghị định 17/2023/ND-CP. Các nền tảng công nghệ số luôn có những công cụ hỗ trợ giải quyết tự động. Các nền tảng mạng xã hội là các nhà cung cấp dịch vụ online có công cụ bảo vệ bản quyền riêng và thực hiện theo quy trình kép. Muốn sử dụng công cụ này phải đăng ký và được phê duyệt để sử dụng. Sau khi được phê duyệt Chủ sở hữu sẽ thêm nội dung mà mình độc quyền sở hữu và muốn bảo vệ bản quyền vào Thư viện tham chiếu. Sau đó, công cụ đánh bản quyền này sẽ quét các nội dung được đăng tải trên các nền tảng rồi đưa ra kết quả dựa trên cơ sở dữ liệu đã được cung cấp.
Một ví dụ điển hiện đang xôn xao hiện nay là vụ việc clip về chương trình truyền hình do một công ty sản xuất, sở hữu bản quyền vừa bị một đơn vị truyền thông khác tự ý đăng tải lại và đưa video trên vào danh mục do mình sở hữu bản quyền dẫn đến việc kênh chính thức của công ty bị nền tảng công nghệ đánh bản quyền đang thu hút sự quan tâm của dư luận. Đáng chú ý, đơn vị này còn tuyên bố rằng video thuộc sở hữu bản quyền của mình. Hành động này đã dẫn đến việc kênh chính thức của công ty đó bị đánh gậy bản quyền trên các nền tảng ảnh hưởng đến uy tín và tài chính.
Là một công ty lớn có tiếng và có một đội ngũ riêng phân công, theo dõi, rà quét các vi phạm bản quyền đối với các nội dung do mình sản xuất và phát sóng lại bị đơn vị khác đánh bản quyền trên chính tác phẩm của mình. Phải chăng là do công ty chưa đăng ký bản quyền tác phẩm với Cơ quan nhà nước có thẩm quyền? Do đội ngũ nhân viên chưa thực sự chủ động theo dõi và phát hiện vi phạm? Hay do công cụ hỗ trợ trên các nền tảng chưa được chặt chẽ?… Những điều này là nguyên nhân dẫn đến việc chính tác phẩm của mình lại bị đơn vị khác đánh bản quyền ngược. Vì vậy, các đơn vị sở hữu và các nền tảng mạng xã hội phải nghiêm túc và chặt chẽ hơn trong việc bảo vệ bản quyền.
3. Phải làm gì khi tác phẩm do mình tạo ra lại bị đơn vị khác đánh bản quyền?
Đăng ký bản quyền tác giả đối với tác phẩm:
Bước đầu tiên và quan trọng là các cá nhân, tổ chức nên đăng ký quyền tác giả do mình sáng tạo ra mặc dù việc đăng ký này là không bắt buộc nhưng đây là cơ sở và căn cứ chứng minh tính hợp pháp về quyền sở hữu đối với tác phẩm khi có tranh chấp phát sinh.
Đánh gậy bản quyền ngược:
Từ cơ sở khi đã đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm, chủ sở hữu có đầy đủ chứng cứ ( Kết quả giám định quyền tác giả, quyền liên quan và Giấy chứng nhận quyền tác giả) để yêu cầu trực tiếp bên vi phạm ngừng ngay lập tức việc sử dụng trái phép tác phẩm của họ và yêu cầu gián tiếp các nền tảng số yêu cầu gỡ bỏ và ngăn chặn hành vi xâm phạm quyền tác giả.
Nộp đơn yêu cầu xử lý xâm phạm bản quyền đến cơ quan Nhà nước có thẩm quyền:
Bên vi phạm nếu không chấm dứt hành vi vi phạm bản quyền thì chủ sở hữu nộp đơn yêu cầu xử lý vi phạm bản quyền tới cơ quan nhà nước có thẩm quyền như: Cục bản quyền tác giả hoặc Thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để họ xem xét và xử lý.
Khởi kiện tại tòa án:
Nếu các biện pháp hành chính không đem lại hiểu quả có thể khởi kiện ra tòa án để yêu cầu bồi thường thiệt hại và các biện pháp khắc phục hậu quả khác. Tòa án có thể yêu cầu bên vi phạm chấm dứt hành vi vi phạm, bồi thường thiệt hại và chịu các chi phí liên quan đến việc xử lý vi phạm.
Trên đây là bài viết “Phải làm gì khi tác phẩm do mình tạo ra lại bị đơn vị khác đánh bản quyền?” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,
