Việc sử dụng tác phẩm của người khác ngày càng trở nên phổ biến và thuận tiện hơn. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến những vấn đề về đạo đức và pháp lý, đặc biệt là hai khái niệm quan trọng: đạo văn và xâm phạm quyền tác giả. Mặc dù có sự liên quan, hai khái niệm này có những đặc điểm riêng biệt cần được hiểu rõ. Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.
1. Đạo văn
Khái niệm: Theo các từ điển tiếng Việt, đạo có nghĩa là lấy hoặc căn bản sáng tác của người khác làm thành của mình. Đạo văn là việc sử dụng có hoặc không có chủ ý của tác giả các sản phẩm học thuật về các câu văn, đoạn văn, bài viết, số liệu, hình ảnh, thông tin và ý tưởng của người khác vào các sản phảm của mình mà không dùng những chỉ dẫn, thừa nhận tác giả của những nội dung đã sử dụng.
Hiểu một cách đơn giản đạo văn là hành vi sử dụng hoặc sao chép ý tưởng hoặc tác phẩm của người khác và giả vờ rằng bạn đã nghĩ ra nó hoặc tạo ra nó.
Bản chất của đạo văn: Sao chép ý tưởng hoặc trích dẫn ý của người khác mà giả bộ là của mình.
Quy tắc điều chỉnh: Thường được xử lý bởi các trường đại học, viện nghiên cứu hoặc các cơ sở giáo dục đào tạo liên quan đến học thuật.
Cơ quan thực thi xử lý: Hội đồng chức danh học thuật, Hiệu trưởng hoặc các hội đồng thuộc các trường hoặc viện khoa học
Cách tránh vi phạm: Trích dẫn ý, câu, cụm từ sử dụng của người khác bằng dấu trích dẫn và nguồn gốc rõ ràng.
2. Xâm phạm quyền tác giả
Khái niệm: Xâm phạm quyền tác giả là hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của tác giả, được quy định tại Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ. Bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào thực hiện hành vi xâm phạm quyền độc quyền như sao chép, cho thuê, làm tác phẩm phái sinh, công bố hoặc phân phối tác phẩm mà không có sự cho phép của chủ thể quyền đều bị coi là xâm phạm quyền tác giả. Tuy nhiên, có những trường hợp “sử dụng hợp lý” có thể không bị coi là xâm phạm.
Bản chất của xâm phạm quyền tác giả: Thực hiện các hành vi quy định tại Điều 28 Luật sở hữu trí tuệ hiện hiện hành dẫn đến xâm phạm quyền độc quyền của chủ thể quyền.
Quy tắc điều chỉnh: Theo Điều 28 Luật sở hữu trí tuệ hiện hành và Điều 225 Bộ luật Hình sự 2015. Có thể bị áp dụng chế tài hành chính, dân sự hoặc hình sự.
Cơ quan thực thi xử lý: Bộ máy thực thi quyền sở hữu trí tuệ như công an, quản lý thị trường, thanh tra chuyên ngành, tòa án
Cách tránh vi phạm: Xin phép chủ thể quyền tác giả, hoặc Chứng minh hành vi sử dụng, sao chép tác phẩm của người khác không xâm phạm quyền tác giả vì nó thuộc trường hợp sử dụng hợp lý.
3. Một số lưu ý về đạo văn và xâm phạm quyền tác giả
Điểm chung giữa đạo văn và xâm phạm quyền tác giả là việc chiếm đoạt, mạo danh, sao chép, hoặc sử dụng tác phẩm của người khác mà không ghi rõ nguồn gốc, khiến người khác nghĩ rằng đó là sản phẩm của mình. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải mọi hành vi xâm phạm quyền tác giả đều được coi là đạo văn, và ngược lại. Sự khác biệt này rất quan trọng trong việc hiểu rõ các khía cạnh pháp lý và đạo đức liên quan đến sáng tạo và sử dụng tác phẩm. Ví dụ như:
Có đạo văn nhưng không xâm phạm quyền tác giả: Một sinh viên có thể sao chép một đoạn văn từ tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao mà không ghi rõ nguồn gốc. Hành động này được coi là đạo văn vì sinh viên không chỉ ra rằng đoạn văn đó không phải là của mình. Mặc dù vậy, nếu tác giả gốc không yêu cầu bảo vệ quyền lợi của mình hoặc không có bằng chứng cho thấy việc sao chép đó gây thiệt hại, thì hành động này không nhất thiết cấu thành xâm phạm quyền tác giả.
Xâm phạm quyền tác giả nhưng không đạo văn: Một người nghiên cứu có thể thu thập tư liệu từ internet, bao gồm các bức ảnh, đồ họa, hoặc bài viết. Nếu họ sử dụng những tác phẩm này trong một bài báo mà có ghi rõ nguồn gốc, thì họ đã thực hiện việc trích dẫn đúng cách. Tuy nhiên, nếu những tác phẩm này vẫn thuộc quyền sở hữu của tác giả mà không có sự cho phép, thì hành động sao chép và sử dụng chúng có thể bị coi là xâm phạm quyền tác giả. Điều này xảy ra bởi vì quyền tác giả bảo vệ quyền lợi của tác giả gốc, cho phép họ kiểm soát việc sử dụng tác phẩm của mình, bất kể việc trích dẫn nguồn có đầy đủ hay không.
Như vậy, mặc dù đạo văn và xâm phạm quyền tác giả có liên quan đến việc sử dụng tác phẩm của người khác, chúng vẫn có những đặc điểm riêng biệt. Đạo văn tập trung vào việc thiếu thừa nhận nguồn gốc và mạo danh ý tưởng, trong khi xâm phạm quyền tác giả nhấn mạnh đến việc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Hiểu rõ sự khác biệt này sẽ giúp người sáng tạo và người sử dụng tác phẩm tránh được những rủi ro pháp lý và duy trì tính trung thực trong công việc của mình.
Trên đây là bài viết “Phân biệt đạo văn và xâm phạm quyền tác giả ”mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.
Trân trọng,