Quay MV parody có vi phạm bản quyền không?

Từ những bản hit Vpop cho đến các ca khúc quốc tế, MV parody đang trở thành “mảnh đất vàng” cho người sáng tạo nội dung thể hiện sự dí dỏm và cá tính. Tuy nhiên, không ít người sau khi viral lại nhận “cảnh báo bản quyền” từ nền tảng. Câu hỏi được đặt ra là: Quay MV parody có vi phạm bản quyền không? Cùng VCD tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

MV parody là gì?

“Parody” hay còn gọi là phiên bản nhại, là một hình thức sáng tạo lại một tác phẩm gốc (thường là ca khúc, MV, phim, hay clip nổi tiếng) dưới góc nhìn hài hước, châm biếm hoặc mang tính giải trí. MV parody thường giữ lại phần giai điệu, bối cảnh hoặc cốt truyện của bản gốc, nhưng được biến tấu lại lời, nội dung hoặc nhân vật để tạo yếu tố hài hước hoặc phản ánh xã hội. Ví dụ, một bài hát nổi tiếng được “nhại” lại lời theo phong cách vui nhộn, hoặc một MV ca nhạc nổi tiếng được quay lại với diễn viên nghiệp dư để gây cười.

Chính vì lấy cảm hứng và “mượn” nhiều yếu tố từ tác phẩm gốc nên vấn đề bản quyền khi quay MV parody luôn là chủ đề gây tranh cãi: Đâu là ranh giới giữa “sáng tạo” và “xâm phạm quyền tác giả”?

Quay MV parody có vi phạm bản quyền không?

Theo Luật Sở hữu trí tuệ 2022, tác phẩm âm nhạc, điện ảnh, sân khấu, mỹ thuật, nhiếp ảnh, và các tác phẩm phái sinh đều được bảo hộ quyền tác giả. Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2022 quy định: “Tác phẩm phái sinh là tác phẩm được sáng tạo dựa trên một tác phẩm đã có bằng cách dịch, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn…” Như vậy, MV parody được xem là một dạng tác phẩm phái sinh, vì nó sử dụng yếu tố của bản gốc để sáng tạo ra nội dung mới.

Tuy nhiên, khoản 7 Điều 28 của Luật Sở hữu trí tuệ 2022 cũng nêu rõ: “Hành vi làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả là hành vi xâm phạm quyền tác giả.”

Điều này có nghĩa, nếu bạn tự ý sử dụng nhạc, lời, hình ảnh, bối cảnh hoặc các yếu tố nhận diện của MV gốc để làm parody mà không xin phép chủ sở hữu, thì bạn đã vi phạm bản quyền. Ngay cả khi bạn thay đổi lời bài hát hoặc diễn xuất khác đi, hành vi đó vẫn dựa trên nền tảng sáng tạo của người khác, nên vẫn phải được cấp phép.

Nếu một MV parody bị xác định là vi phạm bản quyền, người thực hiện có thể bị:

• Gỡ video, xóa khỏi các nền tảng mạng xã hội.
  
  
• Phạt hành chính từ 15–35 triệu đồng (theo Nghị định 131/2020/NĐ-CP).
  
  
• Bồi thường thiệt hại dân sự nếu chủ sở hữu chứng minh được tổn thất về uy tín hoặc doanh thu.
  
  
• Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể bị xử lý hình sự nếu hành vi vi phạm có tính chất thương mại lớn, lợi nhuận cao.

MV parody được coi là hợp pháp khi nào?

Không phải mọi parody đều vi phạm pháp luật. Luật cho phép một số ngoại lệ sử dụng tác phẩm mà không cần xin phép, nếu đáp ứng điều kiện cụ thể.

Parody phục vụ mục đích phi thương mại

Theo Điều 25 Luật Sở hữu trí tuệ 2022, cá nhân có thể sử dụng tác phẩm đã công bố vì mục đích nghiên cứu, giảng dạy, bình luận, hoặc minh họa cá nhân, miễn là không ảnh hưởng đến quyền khai thác thương mại của tác giả.

Ví dụ:

• Học sinh, sinh viên làm parody để thi sáng tạo nghệ thuật hoặc mục đích học tập.
  
  
• Nhóm làm parody để châm biếm xã hội, bình luận văn hóa, nhưng không đăng tải kèm quảng cáo hoặc kiếm tiền.

Trong những trường hợp này, parody có thể được xem là hợp pháp, nếu đảm bảo yếu tố “phi thương mại và không làm tổn hại danh dự, uy tín của tác phẩm gốc”.

Được sự đồng ý hoặc cấp phép của tác giả

Nếu MV parody có mục đích thương mại (ví dụ đăng YouTube kiếm tiền, PR thương hiệu, quảng cáo sản phẩm…), bạn bắt buộc phải xin phép chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm gốc.

Việc xin phép có thể thực hiện bằng:

• Thỏa thuận bản quyền bằng văn bản với nhạc sĩ, ca sĩ, công ty sản xuất MV gốc.
  
  
• Trả phí bản quyền hoặc ký hợp đồng chuyển nhượng quyền phái sinh.

Chỉ khi có giấy phép hợp lệ, bạn mới được quyền:

• Dùng nhạc gốc hoặc beat.
  
  
• Dựng lại cảnh quay hoặc phong cách hình ảnh tương tự.
  
  
• Phát hành MV parody trên các nền tảng mạng xã hội hoặc kênh thương mại.
  
  

Nếu không xin phép, ngay cả khi bạn ghi “chỉ là parody – không nhằm mục đích xúc phạm” vẫn có thể bị khiếu nại hoặc gỡ bỏ video theo yêu cầu của chủ sở hữu bản quyền.

Không được làm sai lệch, xúc phạm tác phẩm gốc

Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ 2022 cũng liệt kê hành vi xuyên tạc, cắt xén, làm sai lệch nội dung tác phẩm gốc là xâm phạm quyền nhân thân của tác giả.

Vì vậy, nếu parody có yếu tố chế giễu, bôi nhọ, làm sai lệch thông điệp, hoặc gây hiểu lầm, ảnh hưởng danh tiếng tác phẩm gốc hoặc người sáng tạo, thì video đó vẫn bị coi là vi phạm, cho dù bạn không kiếm tiền từ đó.

Trên đây là những chia sẻ từ VCD xoay quanh chủ đề “Quay MV parody có vi phạm bản quyền không?” Hy vọng bài viết giúp bạn hiểu rõ hơn về các quy định liên quan, từ đó biết cách sáng tạo MV parody một cách hợp pháp, an toàn và vẫn giữ được chất riêng trong từng sản phẩm.

Trân trọng,