Quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa được quy định như thế nào?

Tác phẩm hội họa là loại hình nghệ thuật giàu tính sáng tạo nhưng cũng là lĩnh vực thường xuyên bị sao chép, đạo nhái, sử dụng trái phép. Vì vậy, việc hiểu đúng quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Bài viết dưới đây, VCD sẽ giúp bạn nắm rõ quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa theo đúng quy định pháp luật Việt Nam.

Tác phẩm hội họa là gì?

Theo Luật Sở hữu trí tuệ 2022, tác phẩm hội họa thuộc nhóm tác phẩm tạo hình, bao gồm các sáng tạo nghệ thuật được thể hiện bằng đường nét, bố cục, màu sắc trên chất liệu bất kỳ.

Tác phẩm hội họa có thể bao gồm:

• Tranh sơn dầu
  
  
• Tranh acrylic
  
  
• Tranh lụa
  
  
• Tranh màu nước
  
  
• Tranh chì, ký họa
  
  
• Tranh kỹ thuật số (digital painting)
  
  
• Tranh chất liệu tổng hợp
  
  

Dù thực hiện bằng phương pháp thủ công hay công nghệ, chỉ cần tác phẩm mang dấu ấn sáng tạo riêng và được “định hình dưới dạng vật chất nhất định”, nó đều được xem là tác phẩm hội họa và thuộc diện được bảo hộ quyền tác giả.

Điều kiện để tác phẩm hội họa được bảo hộ quyền tác giả

Tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả ngay khi được sáng tạo và định hình, không phụ thuộc vào việc đăng ký.

Điều kiện để tác phẩm hội họa được bảo hộ gồm:

• Tác phẩm do chính tác giả sáng tạo.

• Không sao chép, làm lại từ tác phẩm của người khác.
• Tồn tại dưới dạng vật chất: tranh gốc, bản in, file số.

Như vậy, dù bạn vẽ bằng tay hay vẽ digital, chỉ cần hoàn thành bức tranh, bạn đã tự động sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa của mình. Tuy nhiên, trong thực tế, họa sĩ và chủ gallery thường đăng ký quyền tác giả để có chứng cứ pháp lý mạnh mẽ khi xảy ra tranh chấp.

Quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa gồm những quyền gì?

Quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa được chia thành quyền nhân thân và quyền tài sản, cụ thể như sau:

Quyền nhân thân

Đây là quyền gắn liền với tác giả, quyền nhân thân của tác giả tác phẩm hội họa bao gồm:

• Quyền đặt tên cho tác phẩm.

• Quyền đứng tên (tên thật hoặc bút danh).

• Quyền công bố tác phẩm lần đầu tiên hoặc cho phép người khác công bố.

• Quyền bảo vệ sự toàn vẹn tác phẩm, ngăn chặn hành vi cắt xén, sửa đổi, làm sai lệch nội dung gây ảnh hưởng danh dự của tác giả.

Quyền nhân thân (trừ quyền công bố) không thể chuyển giao cho người khác.

Quyền tài sản

Quyền tài sản của tác giả tác phẩm hội họa bao gồm:

• Quyền sao chép, nhân bản tác phẩm.

• Quyền phân phối, truyền đạt tác phẩm đến công chúng.

• Quyền trưng bày hoặc cho phép trưng bày tác phẩm.

• Quyền phát hành tác phẩm trên môi trường số (website, MXH, NFT).

• Quyền cấp phép sử dụng hoặc chuyển nhượng quyền tài sản.

Các quyền tài sản có thể chuyển nhượng hoặc cho phép khai thác theo hợp đồng.

Tại sao cần đăng ký quyền tác giả cho tác phẩm hội họa? Hồ sơ đăng ký như thế nào?

Mặc dù theo luật hiện hành, việc đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm hội họa không bắt buộc, nhưng việc thực hiện đăng ký vẫn mang lại nhiều lợi ích thiết thực và quan trọng đối với họa sĩ cũng như chủ sở hữu tác phẩm:

• Tạo chứng cứ pháp lý vững chắc khi xảy ra tranh chấp: Khi tác phẩm hội họa bị sao chép, sử dụng trái phép hoặc tranh chấp quyền tác giả, giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả sẽ là bằng chứng pháp lý mạnh mẽ giúp xác định tác giả, thời điểm sáng tạo và quyền sở hữu hợp pháp của tác phẩm. Đây là công cụ quan trọng để bảo vệ quyền lợi của họa sĩ trước pháp luật.
  
  
• Khẳng định uy tín và thương hiệu của họa sĩ: Một tác phẩm hội họa có đăng ký quyền tác giả sẽ giúp họa sĩ được công nhận chính thức là tác giả, từ đó nâng cao uy tín trong cộng đồng nghệ thuật. Điều này không chỉ giúp họ được ghi nhận trong giới mỹ thuật mà còn hỗ trợ tăng giá bán tranh, đặc biệt với các tác phẩm giá trị cao hoặc sưu tập nghệ thuật.
  
  
• Tăng giá trị thương mại của tác phẩm: Giấy chứng nhận quyền tác giả giúp việc ký kết hợp đồng bản quyền, in ấn, trưng bày hoặc xuất khẩu tác phẩm trở nên minh bạch, thuận lợi hơn. Đây là căn cứ pháp lý để thương lượng về nhuận bút, phí bản quyền hoặc lợi nhuận từ việc khai thác tác phẩm.
  
  
• Bảo vệ các tác phẩm digital: Trong thời đại công nghệ số, tranh digital dễ bị sao chép, chia sẻ trái phép trên mạng. Việc đăng ký quyền tác giả tăng khả năng bảo vệ pháp lý đối với các tác phẩm này, giúp họa sĩ chủ động bảo vệ quyền lợi khi phát hiện vi phạm.
  
  

Để đăng ký quyền tác giả cho tác phẩm hội họa, tác giả hoặc chủ sở hữu cần chuẩn bị các loại hồ sơ sau:

• Tờ khai đăng ký quyền tác giả.

• 02 bản sao tác phẩm (ảnh chụp hoặc bản in).

• CMND/CCCD của tác giả.

• Giấy chuyển giao quyền (nếu chủ sở hữu không phải tác giả).

Lưu ý: Thời gian cấp chứng nhận quyền tác giả thường từ 10–15 ngày làm việc kể từ ngày cơ quan tiếp nhận hồ sơ đầy đủ và hợp lệ.

Trên đây là thông tin tổng quan về quyền tác giả của tác phẩm hội họa theo quy định pháp luật Việt Nam. Dù việc đăng ký không bắt buộc, nhưng đây là công cụ quan trọng để họa sĩ khẳng định quyền sở hữu, tạo điều kiện thuận lợi cho việc kinh doanh, xuất bản, trưng bày và bảo vệ tác phẩm trước các vi phạm.

Trân trọng,

Câu hỏi thường gặp