Vi phạm bản quyền sách – Hành vi và mức phạt mới nhất

Vi phạm bản quyền sách đang ngày càng phổ biến, từ việc in lậu, chia sẻ PDF đến sao chép và đăng tải nội dung không xin phép. Nhiều người không biết rằng những hành vi này đều có thể bị xử phạt nặng. Vậy đâu là các hành vi vi phạm? Mức phạt mới nhất là bao nhiêu? Bài viết “Vi phạm bản quyền sách – Hành vi và mức phạt mới nhất” dưới đây VCD sẽ giúp bạn hiểu rõ quy định để sử dụng sách đúng pháp luật và tránh rủi ro.

Bản quyền sách là gì? Sách được bảo hộ như thế nào?

Theo Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2022, sách được xếp vào nhóm tác phẩm văn học, và được pháp luật bảo hộ bản quyền ngay từ thời điểm tác phẩm được sáng tạo và được cố định dưới một hình thức vật chất nhất định (như bản thảo, bản in, bản PDF…). Điều này có nghĩa là: tác phẩm không cần đăng ký bản quyền vẫn mặc nhiên được bảo vệ.

Tuy nhiên, trong thực tế, việc đăng ký bản quyền sách vẫn cực kỳ cần thiết, đặc biệt với các tác giả, nhà xuất bản hoặc đơn vị kinh doanh nội dung, bởi nó mang lại nhiều lợi ích rõ ràng:

• Là bằng chứng pháp lý mạnh nhất khi xảy ra tranh chấp quyền tác giả.

• Xác nhận rõ ràng tác giả, chủ sở hữu và thời điểm sáng tạo, điều rất quan trọng trong môi trường số, khi việc sao chép trái phép diễn ra phổ biến.

• Tạo cơ sở bảo vệ quyền khai thác thương mại, ngăn chặn hành vi in lậu, phát tán bản PDF trái phép, chuyển thể không xin phép…

Theo luật, quyền tác giả đối với một cuốn sách bao gồm hai nhóm chính:

Quyền nhân thân:

Gồm những quyền gắn liền với tác giả, không thể chuyển giao:

• Quyền đặt tên tác phẩm

• Quyền đứng tên thật hoặc bút danh

• Quyền công bố tác phẩm

• Quyền bảo vệ sự toàn vẹn của sách, chống việc sửa chữa làm sai lệch nội dung

Quyền tài sản:

Đây là nhóm quyền có thể chuyển nhượng, cấp phép hoặc khai thác thương mại, bao gồm:

• Quyền sao chép

• Quyền phân phối bản sao

• Quyền xuất bản

• Quyền dịch sang ngôn ngữ khác

• Quyền làm tác phẩm phái sinh (ví dụ: audiobook, phim chuyển thể, truyện tranh…)

• Quyền truyền đạt tác phẩm đến công chúng (đăng lên mạng, phát hành online…)

Chính vì quyền tài sản là quyền độc quyền, nên bất cứ cá nhân hoặc tổ chức nào sử dụng sách mà không được sự cho phép của chủ sở hữu dù là in lại, scan PDF, chia sẻ online, trích dẫn quá mức, chuyển thể đều có thể bị coi là vi phạm bản quyền theo Điều 28 Luật SHTT 2022.

Những hành vi vi phạm bản quyền sách phổ biến nhất hiện nay

• In lậu, photocopy sách trái phép: Photocopy toàn bộ sách để bán, cho thuê hoặc sử dụng trong tổ chức là hành vi bị cấm. Đây là hành vi xảy ra nhiều tại cửa hàng photo, trường học, trung tâm đào tạo. Theo Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ 2022, sao chép tác phẩm mà không được đồng ý của chủ sở hữu là hành vi vi phạm.

• Chia sẻ PDF sách lên mạng xã hội, Drive, website: Việc scan hoặc tải file PDF lậu lên các trang web, mạng xã hội là hành vi “truyền đạt tác phẩm đến công chúng” – một quyền tài sản độc quyền của chủ sở hữu.

• Trích dẫn quá dài không xin phép: Bạn được phép trích dẫn nếu dùng nhằm mục đích nghiên cứu, giảng dạy; trích dẫn hợp lý, không làm sai ý tác giả và ghi rõ nguồn. Nếu trích ra một chương, một phần lớn nội dung hoặc biến tấu để sử dụng thương mại, đó là vi phạm.

• Review sách nhưng đọc gần như toàn bộ nội dung: Một số kênh YouTube review sách nhưng đọc chi tiết từng chương, tóm tắt toàn bộ nội dung được coi là tác phẩm phái sinh trái phép nếu không xin phép tác giả/nhà xuất bản.

• Chuyển thể sách thành audio, video mà không xin phép: Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ quy định tác phẩm phái sinh như audio book, video tóm tắt, chuyển thể phải được sự đồng ý của chủ sở hữu.

Mức phạt vi phạm bản quyền sách mới nhất (Cập nhật 2025)

Theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP, mức phạt khi vi phạm bản quyền sách hiện nay được chia khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng:

• Mức phạt hành chính: Phạt tiền 10 – 250 triệu đồng, tùy hành vi như sao chép trái phép; phân phối, bán sách lậu; chuyển thể, dịch thuật không được phép; truyền đạt tác phẩm lên internet.

• Biện pháp bổ sung: Tịch thu tang vật (bản in, file PDF, thiết bị), buộc gỡ bỏ file vi phạm trên Internet, buộc tiêu hủy sách lậu.

• Trách nhiệm dân sự: Tác giả/nhà xuất bản có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại (từ vài triệu đến hàng trăm triệu), xin lỗi công khai, chấm dứt hành vi vi phạm.

• Truy cứu trách nhiệm hình sự (nếu vi phạm nghiêm trọng): Theo Điều 225 Bộ luật Hình sự, nếu in lậu quy mô lớn, thu lợi bất chính cao, cá nhân có thể bị phạt tiền 50–300 triệu đồng hoặc phạt tù đến 3 năm.

Khi nào được sử dụng sách mà không vi phạm bản quyền?

Mặc dù sách được pháp luật bảo hộ bản quyền rất chặt chẽ, nhưng không phải mọi hành vi sử dụng đều bị coi là vi phạm. Luật Sở hữu trí tuệ cho phép người dùng khai thác tác phẩm trong một số trường hợp ngoại lệ, miễn là không làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả/chủ sở hữu. Một số trường hợp được phép sử dụng bao gồm:

• Trích dẫn ngắn để bình luận, giảng dạy

• Sử dụng cho mục đích nghiên cứu cá nhân

• Sách đã hết thời hạn bảo hộ (50 năm sau khi tác giả qua đời)

• Tác phẩm thuộc phạm vi “sử dụng hợp lý” theo luật

Trên đây là những thông tin cập nhật về vi phạm bản quyền sách, các hành vi thường gặp và mức phạt mới nhất theo quy định pháp luật. Hy vọng bạn đã hiểu rõ cách sử dụng sách đúng chuẩn để tránh rủi ro và đồng thời góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của tác giả, nhà xuất bản và những người sáng tạo nội dung.

Trân trọng,

Câu hỏi thường gặp