Ngày nay, khi mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến bùng nổ, việc tải và sử dụng hình ảnh trên Internet đã trở nên quá quen thuộc. Tuy nhiên, không ít người vẫn còn mơ hồ về quyền sở hữu và bản quyền hình ảnh, đặc biệt là trong trường hợp tự ý xóa watermark để dùng cho bài đăng, quảng cáo hay thiết kế. Liệu hành động này có bị xem là vi phạm pháp luật? Cùng VCD tìm hiểu cụ thể trong bài viết sau.
1. Watermark là gì và có ý nghĩa như thế nào?
Watermark hay còn gọi là dấu bản quyền, là một dạng ký hiệu, logo, tên tác giả hoặc dòng chữ được chèn trực tiếp lên hình ảnh, video, hoặc tài liệu kỹ thuật số nhằm thể hiện quyền sở hữu trí tuệ của người sáng tạo. Đây có thể là một biểu tượng mờ nằm ở góc ảnh, hoặc dòng chữ hiển thị nổi bật trên bức hình, tùy thuộc vào cách mà tác giả muốn bảo vệ tác phẩm của mình.
Việc gắn watermark không chỉ mang ý nghĩa “trang trí” mà còn là một phương thức bảo vệ bản quyền hữu hiệu, đặc biệt trong bối cảnh hình ảnh bị chia sẻ tràn lan trên mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến.
Mục đích chính của watermark là:
- Khẳng định quyền tác giả: Watermark giúp chứng minh ai là người tạo ra hoặc sở hữu hình ảnh, tránh trường hợp người khác nhận vơ hoặc sao chép trái phép.
- Ngăn chặn hành vi sao chép, chỉnh sửa, sử dụng không phép: Khi hình ảnh có gắn watermark, việc xóa bỏ hoặc chỉnh sửa trở nên khó khăn hơn, từ đó hạn chế tình trạng ăn cắp nội dung.
- Giúp người xem nhận diện nguồn gốc tác phẩm: Nhờ watermark, người dùng Internet dễ dàng biết được bức ảnh đến từ đâu, do ai sáng tạo, từ đó có thể tìm đến nguồn chính thống nếu muốn sử dụng hợp pháp.
Watermark chính là “lá chắn” bảo vệ người sáng tạo nội dung, giúp họ giữ vững quyền sở hữu trí tuệ đối với tác phẩm của mình trong môi trường trực tuyến. Đây cũng là lời nhắc nhở người sử dụng hình ảnh cần tôn trọng công sức sáng tạo và tuân thủ các quy định về bản quyền.
2. Xóa watermark có vi phạm bản quyền không?
Theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, mọi hành vi tự ý xóa, làm mờ hoặc chỉnh sửa thông tin quản lý quyền tác giả, bao gồm watermark, chữ ký, logo hoặc bất kỳ dấu hiệu nhận diện nào đều được xem là vi phạm quyền tác giả, trừ khi có sự cho phép bằng văn bản từ tác giả hoặc chủ sở hữu hợp pháp.
Hành vi này có thể dẫn đến các hậu quả pháp lý như sau:
- Bị xử phạt hành chính từ 15 – 35 triệu đồng (theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP).
- Buộc gỡ bỏ hoặc tiêu hủy toàn bộ bản sao vi phạm.
- Nếu sử dụng ảnh đã xóa watermark cho mục đích thương mại như quảng cáo, thiết kế, in ấn hoặc bán hàng, người vi phạm còn có thể bị khởi kiện dân sự và phải bồi thường thiệt hại cho chủ sở hữu quyền.
Như vậy, việc “xóa watermark cho đẹp” tưởng chừng vô hại nhưng thực tế lại là hành vi xâm phạm bản quyền nghiêm trọng, có thể khiến bạn đối mặt với nhiều rủi ro pháp lý không đáng có.
- Khi nào được phép sử dụng ảnh có watermark?
Mặc dù watermark được xem là dấu hiệu khẳng định quyền sở hữu, nhưng không phải trong mọi trường hợp, bạn đều bị cấm sử dụng hình ảnh có watermark. Vẫn có những ngoại lệ hợp pháp cho phép sử dụng, với điều kiện tuân thủ đúng quy định và quyền lợi của tác giả. Cụ thể, bạn có thể dùng ảnh có watermark trong những trường hợp sau:
- Khi được chủ sở hữu cho phép rõ ràng: Nếu bạn muốn sử dụng một hình ảnh có watermark, cách an toàn nhất và cũng là hợp pháp nhất là xin phép trực tiếp từ tác giả hoặc đơn vị nắm giữ bản quyền. Một số chủ sở hữu có thể cho phép sử dụng miễn phí nếu bạn ghi rõ nguồn, nhưng cũng có người yêu cầu trả phí để cấp quyền sử dụng hợp pháp. Đây là cách nhiều doanh nghiệp, agency và nhà sáng tạo nội dung chuyên nghiệp thường áp dụng để đảm bảo không vi phạm luật bản quyền.
- Hình ảnh được cấp phép theo Creative Commons (CC): Nhiều tác giả sẵn sàng chia sẻ tác phẩm của mình thông qua các giấy phép Creative Commons (CC). Ví dụ như CC0, CC BY, CC BY-SA… Một số giấy phép cho phép người khác chỉnh sửa, phân phối hoặc sử dụng lại hình ảnh, thậm chí là cho mục đích thương mại, miễn là tuân thủ các điều kiện đi kèm (ví dụ: ghi tên tác giả, không sử dụng sai mục đích…).
- Hình ảnh thuộc phạm vi công cộng (Public Domain): Những hình ảnh đã hết thời hạn bảo hộ quyền tác giả hoặc được tác giả chủ động đưa vào phạm vi công cộng sẽ không còn bị ràng buộc bởi luật bản quyền. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng thoải mái, bao gồm cả việc chỉnh sửa hoặc xóa watermark nếu có, mà không cần xin phép. Tuy vậy, để đảm bảo uy tín nội dung, bạn vẫn nên kiểm tra kỹ nguồn gốc ảnh để chắc chắn nó thực sự thuộc Public Domain.
- Sử dụng cho mục đích minh họa phi thương mại: Trong một số trường hợp đặc biệt, bạn có thể sử dụng ảnh có watermark cho mục đích phi thương mại, chẳng hạn như: Minh họa trong các bài viết học thuật, báo cáo nghiên cứu, trích dẫn hình ảnh trong bài giảng, tài liệu giáo dụ, đưa vào bài viết tin tức kèm chú thích rõ ràng về nguồn gốc. Tuy nhiên, dù được xem là “sử dụng hợp lý” (fair use) trong một số bối cảnh, việc xin phép trước vẫn luôn được khuyến khích để tránh tranh chấp không mong muốn về sau.
Trên đây là bài viết “Xóa watermark để sử dụng có vi phạm bản quyền không?” VCD gửi đến bạn. Mong rằng những chia sẻ này sẽ giúp bạn nắm rõ hơn về quy định bản quyền hình ảnh và biết cách sử dụng nội dung một cách hợp pháp, đúng chuẩn.
Trân trọng,