Tác giả: Biên Tập Viên

Việc sử dụng hình ảnh của nghệ sĩ, influencers, KOL hay KOC để quảng cáo cho doanh nghiệp, sản phẩm, concert… luôn là một chiến lược marketing hiệu quả, giúp thu hút sự chú ý của người tiêu dùng. Chẳng hạn, cách đây vài năm, khi bài hát “Lạc Trôi” được ra mắt, sức ảnh hưởng của Sơn Tùng M-TP đã giúp thương hiệu giày dép quốc dân Biti’s lội ngược dòng và thành công trở lại khi tại thời điểm đó, dòng giày Biti’s Hunter gần như sold out ở mọi nơi. Tuy nhiên, hiện nay không khó để thấy hình ảnh của nghệ sĩ hay người nổi tiếng nói chung hiện diện ở mọi nơi. Vậy, bao nhiêu trong số các cửa hàng đó thật sự được quyền sử dụng hình ảnh cá nhân để quảng cáo?

1. Quy định pháp luật về hình ảnh cá nhân

Trong quy định pháp luật Việt Nam hiện nay, không có khái niệm “bản quyền hình ảnh cá nhân”. Thay vào đó, khái niệm “bản quyền” hay theo đúng thuật ngữ pháp lý là “quyền tác giả” là một phạm trù thuộc quyền sở hữu trí tuệ được định nghĩa tại Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ: “Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu”. Và “tác phẩm” ở đây cũng được định nghĩa là “sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào”.

Còn đối với hình ảnh của một cá nhân, thuật ngữ pháp lý chính xác phải là quyền của cá nhân đối với hình ảnh. Khoản 1 Điều 32 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định quyền của cá nhân đối với hình ảnh, theo đó:

• Việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó đồng ý.

• Việc sử dụng hình ảnh của người khác vì mục đích thương mại thì phải trả thù lao cho người có hình ảnh, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.

Bên cạnh việc sử dụng hình ảnh của người nổi tiếng để quảng cáo cho nhãn hàng, các sản phẩm quảng cáo có liên quan đến việc sử dụng hình ảnh cá nhân thường được thực hiên thông qua các hình thức là: ảnh chup, phim quảng cáo,… Các sản phẩm này cũng đồng thời là bản ghi âm, ghi hình, tác phẩm nhiếp ảnh hay tác phẩm mỹ thuật ứng dụng….  những đối tượng được bảo hộ đối với quyền tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả theo quy định của luật sở hữu trí tuệ.

Theo luật Sở hữu trí tuệ hiện hành, quy định chủ sở hữu đối với các bản ghi âm, ghi hình, tác phẩm nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng để quảng cáo nêu trên có thể là những người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm, hoặc các tổ chức, cá nhân đầu tư tài chính để sáng tạo hoặc những tổ chức, cá nhân khác được chuyển giao quyền. Tổ chức, cá nhân khác khi khai thác, sử dụng các tác phẩm nêu trên, tùy vào từng đối tượng mà sẽ phải xin phép và trả thù lao (đối với tác phẩm nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng) hoặc không phải xin phép nhưng phải trả tiền nhuận bút, thù lao theo thoả thuận cho chủ sở hữu/ tác giả (đối với bản ghi âm, ghi hình đã được công bố).

2. Một số vấn đề liên quan đến quyền hình ảnh cá nhân

• Hình ảnh của người nổi tiếng dễ dàng lấy được trên các phương tiện truyền thông, vậy những hình ảnh này có thoải mái sử dụng được không?

Pháp luật hiện hành bảo vệ quyền hình ảnh của cá nhân nói chung và người nổi tiếng nói riêng. Vì vậy, việc sử dụng hình ảnh cá nhân cho mục đích thương mại mà không có sự đồng ý của cá nhân có hình ảnh là hành vi vi phạm pháp luật (trừ một số trường hợp nhất định).

Việc sử dụng hình ảnh người nổi tiếng để quảng bá cho thương hiệu hoặc sản phẩm của mình mà chưa được sự đồng ý của người có thể bị xử phạt hành chính từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng theo quy định khoản 3 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ – CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo ban hành việc xử lý vi phạm quy định về hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo. Hoặc có thể bị người có hình ảnh yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc người vi phạm phải thu hồi, tiêu hủy, chấm dứt việc sử dụng hình ảnh, bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật.

• Trường hợp các nhãn hàng, thương hiệu sử dụng hình ảnh của người nổi tiếng được đăng công khai trên báo chí hoặc các trang tin thì có vi phạm bản quyền không?

Trước khi xác định hành vi này có vi phạm bản quyền không thì cần xét xem việc các trang tin, trang báo đó đã có thỏa thuận về việc mua bản quyền hình ảnh của người nổi tiếng đó hay chưa. Nếu đã có thỏa thuận về bản quyền thì lúc các trang tin hay trang báo nêu đã có quyền tài sản đối với nhũng hình ảnh nêu trên.

Do đó, nếu có bất kì cá nhân tổ chức nào sử dụng hình ảnh đó nhằm mục đích thương mại mà chưa được sự cho phép của trang tin hay trang báo đó thì đó là hành vi vi phạm pháp luật. Các trang tin hay trang báo có quyền yêu cầu các cá nhân, tổ chức xâm phạm dừng ngay việc sử dụng hình ảnh trái pháp luật, buộc các cá nhân tổ chức phải bồi thường thiệt  hại nếu có.

Nếu trong trường hợp các trang tin hay trang báo chưa có thỏa thuận về bản quyền hình ảnh của người có ảnh thì các cá nhân, tổ chức nếu được sự đồng ý của người có hình ảnh thì vẫn có quyền sử dụng hình ảnh mà không cần có trách nhiệm với các trang tin hay trang báo nêu trên.

3. Kết luận

Trên thực tế, tại Việt Nam, những người nổi tiếng thường giữ thái độ dĩ hòa vi quý khi bị tùy tiện sử dụng hình ảnh khi những hoạt động này không ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm của họ, vì vậy có rất ít trường hợp xử phạt liên quan đến việc xâm phạm hình ảnh cá nhân. Tuy nhiên, với sự phát triển của truyền thông xã hội, việc lợi dụng hình ảnh của người nổi tiếng trở đang mang lại nhiều lợi ích kinh tế hơn bao giờ hết.

Trong trường hợp hình ảnh cá nhân bị sử dụng một cách không hợp lý, người nổi tiếng có thể bị thiệt hại về danh tiếng, giảm doanh thu cấp phép bản quyền, đặc biệt là khi hình ảnh của những cá nhân đó bị gắn với những sản phẩm không đạt tiêu chuẩn hoặc không phù hợp.

Hình ảnh cá nhân là nội dung quyền nhân thân gắn với cá nhân, nó cũng được coi là một trong những thông tin cá nhân của một người. Do đó, bất cứ hành vi nào sử dụng, phát tán hình ảnh cá nhân của người khác đều phải được cân nhắc hết sức cẩn trọng để tránh xâm phạm đến quyền nhân thân của người khác và phải chịu những chế tài xử phạt của pháp luật.

Trên đây là bài viết: “Sử dụng hình ảnh nghệ sĩ không xin phép và vấn đề bản quyền”. Hy vọng bài viết này sẽ giúp ích cho các bạn.

Thông thường, để tránh việc các tác phẩm do mình sáng tạo ra bị vi phạm bản quyền, tác giả hay chủ sở hữu tác phẩm sẽ đăng ký bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm đó.  Tuy nhiên thực tế diễn ra cho thấy: nhiều người nghĩ đơn giản rằng khi sử dụng tác phẩm người khác chỉ cần ghi rõ nguồn và tác giả là đủ. Một số tổ chức tự dựng bản ghi âm, ghi hình đối với tác phẩm của người khác mà không có giao ước gì với tác giả, sau đó xác nhận quyền sở hữu với bản ghi đó. Người tiêu dùng ngang nhiên mua các sản phẩm rẻ, băng đĩa được sao chép bán tràn lan trên thị trường mà không biết đó là sản phẩm vi phạm Luật Sở hữu trí tuệ. Vì vậy, để hạn chế tình trạng trên diễn ra, cá nhân và tổ chức cần lưu ý khi sử dụng các tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả, cụ thể được thể hiện trong bài viết dưới đây của VCD.

1. Tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả là gì?

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, tác phẩm là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào. Hiện nay, theo Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ có những loại hình tác phẩm được bảo hộ như sau: truyện, kịch, tác phẩm tạo hình, phim, ảnh, video, chương trình máy tính, tài liệu, bản vẽ, công trình khoa học, bài hát… Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được Nhà nước bảo hộ chia tác phẩm thành ba loại sau: tác phẩm viết (written works), tác phẩm âm nhạc (sound recordings) và tác phẩm hình ảnh (motion pictures).

Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu (khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ). Quyền tác giả được phát sinh kể từ khi tác phẩm được thể hiện dưới một hình thức nhất định; tác phẩm được bảo hộ phải có tính nguyên gốc, tức là không sao chép, bắt chước tác phẩm khác. Bảo hộ chủ sở hữu quyền tác giả là việc cơ quan Nhà nước ghi nhận các văn bằng bảo hộ các quyền như nhân thân, tài sản của các chủ sở hữu và chủ sở hữu quyền tác giả được sử dụng các phương thức hợp pháp để bảo vệ các đối tượng quyền tác giả của mình nhằm chống lại mọi sự xâm phạm. Bảo vệ chủ sở hữu quyền tác giả không những ngăn ngừa các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ mà còn giải quyết vấn đề xâm phạm bản quyền cũng như xử lý vấn đề bồi thường thiệt hại.

Điều 19 Luật Sở hữu trí tuệ quy định quyền nhân thân của tác giả bao gồm:

• Đặt tên cho tác phẩm.

• Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng;

• Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm;

• Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm không cho người khác xuyên tạc; không cho người khác sửa đổi, cắt xén tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả.

Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ quy định quyền tài sản của tác giả bao gồm:

• Làm tác phẩm phái sinh;

• Biểu diễn tác phẩm trước công chúng;

• Sao chép tác phẩm;

• Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm;

• Truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác;

• Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính.

Tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền sẽ thực hiện các quyền này hoặc cho phép người khác thực hiện. Các tổ chức, cá nhân khi khai thác, sử dụng một, một số hoặc toàn bộ các quyền này phải xin phép và trả tiền nhuận bút, thù lao, các quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả.

2. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng vi phạm tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

Vi phạm bản quyền tác giả và quyền liên quan trên các lĩnh vực văn học, nhiếp ảnh, âm nhạc… có thể gặp trên bất cứ tuyến đường hoặc các ngõ, xóm với các băng rôn, khẩu hiệu, biển quảng cáo có sử dụng hình ảnh minh họa; các cửa hàng, doanh nghiệp âm nhạc, phim truyền hình chưa được trình chiếu chính thức đã tràn ngập bản copy trên mạng… Đặc biệt, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin khiến vấn nạn vi phạm pháp luật, xâm phạm bản quyền – bảo hộ quyền tác giả càng thêm chồng chất khó khăn cho tác giả và cơ quan quản lý. Với các thiết bị công nghệ ngày càng hiện đại, sự phát triển của các nền tảng ứng dụng, mạng xã hội, bất cứ ai cũng có thể trở thành đối tượng xâm phạm hoặc bị xâm phạm bản quyền, vi phạm pháp luật. Tình trạng “Nhà nhà vi phạm, người người vi phạm” cùng với thói quen “xài chùa” dường như đã trở thành điều hiển nhiên. Ở đây phải kể đến một vài nguyên do sau:

Thứ nhất là do công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về quyền sở hữu trí tuệ nói chung và quyền tác giả, quyền liên quan nói riêng còn chưa sâu rộng, chưa kịp thời, không thường xuyên; việc thực thi pháp luật trong lĩnh vực này còn nhiều bất cập. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các cơ quan trong bộ máy thực thi bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan còn hạn chế; hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm chưa đủ sức răn đe, ngăn chặn tình trạng xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Cán bộ theo dõi lĩnh vực còn kiêm nhiệm, chưa chuyên sâu về chuyên môn, kỹ năng, nghiệp vụ dẫn đến hiệu quả quản lý, thực thi còn chưa cao.

Thứ hai, một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng xâm phạm quyền tác giả hiện nay còn là do lỗi của chính các tác giả. Các tác giả, chủ sở hữu có tác phẩm bị vi phạm quyền tác giả cũng không chủ động đi “đòi” quyền lợi cho “đứa con tinh thần” của mình dù rất bức xúc khi thấy chúng bị sử dụng tràn lan với mục đích thương mại. Hoặc là việc vi phạm vẫn tiếp diễn đến khi tác giả, chủ sở hữu phát hiện nhưng đi đến tình trạng này thì các bên vi phạm đã gây ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của tác giả đó.

Theo thống kê của các cơ quan chức năng thì trong những năm gần đây, các vụ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đã có xu hướng gia tăng và gây ra thiệt hại kinh tế không nhỏ. Thực trạng này sẽ vẫn xảy ra nếu bản thân các cá nhân, tổ chức, đơn vị không hành động để bảo vệ quyền lợi cho chính mình. Điều đáng lo ngại hiện nay là hầu hết các doanh nghiệp thường chú trọng vào việc xây dựng nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp nhưng lại quên mất khâu đăng ký bảo hộ của mình. Đây sẽ là kẽ hở để kẻ gian trục lợi, khiến doanh nghiệp chịu thiệt trong các vụ tranh chấp bản quyền cũng như gây khó khăn trong xử lý vi phạm sở hữu trí tuệ.

3. Một số lưu ý khi sử dụng tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

Vì vậy, bên cạnh việc tự ý thức bảo vệ quyền và lợi ích của các tác giả và chủ sở hữu tác phẩm, bản thân mỗi cá nhân, tổ chức phải tự ý thức được tầm quan trọng của việc xin phép và sử dụng các tác phẩm được bảo hộ bản quyền. Và dưới đây là một trong những lưu ý khi sử dụng tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả bao gồm:

Thứ nhất, cần xác định xem liệu việc sử dụng các tác phẩm đó có cần phải ký một hợp đồng li-xăng với chủ sở hữu quyền hay không? Các hành vi sử dụng tác phẩm có bảo hộ quyền tác giả có thể kể đến như sử dụng một bài hát trong một chương trình truyền hình hay việc bán và phân phối đĩa CD, việc sử dụng các phần mềm trong máy tính của các doanh nghiệp. Hầu hết các hành vi sử dụng hay khai thác thương mại các quyền như vậy đều cần tới một hợp đồng li-xăng hoặc chuyển nhượng quyền từ chủ sở hữu, do vậy, việc xác định có phải có hợp đồng li-xăng hay không là rất quan trọng. Tiếp đó, các chủ thể muốn sử dụng cần xác định chủ sở hữu quyền để đàm phán, soạn thảo và ký kết một hợp đồng li-xăng trước khi sử dụng và khai thác tác phẩm đã được bảo hộ quyền tác giả.

Thứ hai, cần xác định xem quyền tác giả được quản lý bởi chính chủ sở hữu, nhà sản xuất hay được quản lý bởi một tổ chức tập thể nào hay không. Nếu có một tổ chức quản lý quyền tập thể, khi hợp tác với tổ chức này, cá nhân và tổ chức muốn sử dụng tác phẩm có thể tiết kiệm được nhiều sức lực và tiền bạc. Tổ chức này có thể đơn giản hóa đáng kể quy trình nhận li-xăng các tác phẩm, trực tiếp giao dịch với các tác giả, chủ sở hữu riêng lẻ. Tổ chức cũng cung cấp dịch vụ tập trung theo tỉ lệ phí và các điều kiện sử dụng có thể được thương lượng và nhận sự cho phép một cách nhanh chóng và dễ dàng.

Thứ ba, cần xin phép sử dụng tác phẩm đã được bảo hộ quyền tác giả. Đối với suy nghĩ của không ít người hiện nay, các tác phẩm được công bố trên Internet là thuộc sở hữu công cộng và có thể sử dụng miễn phí các tác phẩm đó. Tuy nhiên, dù được công bố ở phương tiện nào và tác phẩm đó vẫn đang trong thời hạn bảo hộ thì việc sử dụng cần phải có sự đồng ý của chủ sở hữu. Ngoài ra, có thể xác định thêm liệu hành vi của mình có thuộc trường hợp được sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao theo Điều 25 Luật Sở hữu trí tuệ và các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép nhưng phải trả tiền nhuận bút, thù lao theo Điều 26 Luật Sở hữu trí tuệ hay không.

Trên đây là bài viết: “Những lưu ý khi sử dụng tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả”. Hy vọng bài viết này sẽ giúp ích cho các bạn.

Thông thường, một tác phẩm khi được sáng tạo và định hình dưới dạng vật chất nhất định sẽ được tác giả hoặc chủ sở hữu đăng ký bảo hộ quyền tác giả để bảo vệ quyền và lợi ích của mình. Tuy nhiên không phải tác giả hay chủ sở hữu nào cũng sẽ đăng ký bảo hộ bản quyền cho tác phẩm của mình ngay lập tức mà có thể vì một lý do nào đó hoặc có hành vi xâm phạm bản quyền nên họ mới đăng ký bảo hộ quyền tác giả. Vậy một câu hỏi đặt ra là: Đăng ký bản quyền tác giả đối với tác phẩm đã công bố như thế nào?

1. Tác phẩm đã công bố là gì?

Theo khoản 7 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ quy định “Tác phẩm là sản phẩm sáng tạo trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học thể hiện bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào”.

Công bố tác phẩm là quyền nhân thân và là một trong những nội dung quan trọng của quyền tác giả. Tác giả (trong trường hợp đồng thời là chủ sở hữu tác phẩm) có toàn quyền công bố, phổ biến hoặc cho người khác công bố, phổ biến tác phẩm của mình. Khi công bố tác phẩm, tác giả còn có quyền lựa chọn hình thức, loại hình nghệ thuật thích hợp với tác phẩm đó. Theo khoản 8 Điều 3 Nghị định 17/2023/NĐ – CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan  thì “Công bố tác phẩm, cuộc biểu diễn đã định hình, bản ghi âm, ghi hình là việc phát hành với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan bản sao tác phẩm, cuộc biểu diễn đã định hình, bản ghi âm, ghi hình dưới bất kỳ hình thức nào với số lượng hợp lý đủ để công chúng tiếp cận được tùy theo bản chất của tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình. Tác phẩm mỹ thuật, tác phẩm kiến trúc được coi là đã công bố nếu tác phẩm đó được đặt tại nơi công cộng với sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả cho công chúng tiếp cận và có thể sao chép”.

Như vậy có thể hiểu, tác phẩm đã công bố là việc tác giả hay chủ sở hữu tác phẩm phát hành bản sao tác phẩm đến công chúng, với số lượng đủ để đáp ứng nhu cầu hợp lý của công chúng tùy theo bản chất của tác phẩm.

2. Vấn đề pháp lý

2.1. Tác phẩm đã công bố có được đăng ký bản quyền tác giả không?

Theo khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ, quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký. Như vậy, đăng ký quyền tác giả là hình thức không bắt buộc, và ngay sau khi hoàn thành tác phẩm, mặc dù chưa tiến hành thủ tục đăng ký bản quyền thì quyền tác giả vẫn phát sinh từ thời điểm đó.

Bên cạnh đó, tác phẩm ở đây phải đảm bảo có tính nguyên gốc do chính tác giả sáng tạo ra, không sao chép và bắt chước tác phẩm khác và được cụ thể hóa dưới dạng vật chất nhất định sẽ được bảo hộ quyền tác giả.

Pháp luật Việt Nam không quy định một tác phẩm được sáng tạo ra phải lập tức đăng ký quyền tác giả vì bản thân tác phẩm đó từ khi được hình thành đã có quyền tác giả. Vì vậy, tác phẩm đã công bố hay chưa công bố, chỉ cần được định hình dưới dạng vật chất nhất định sẽ được đăng ký quyền tác giả. Tuy nhiên, việc đăng ký sẽ chứng minh và bảo về quyền và lợi ích của tác giả và chủ sở hữu như sau:

• Việc đăng ký bảo hộ quyền tác giả sẽ đồng nghĩa với việc tuyên bố quyền sở hữu hợp pháp đối với tác phẩm, tránh những hành vi với mục đích thu lợi nhuận bất hợp pháp khác. Nếu người khác muốn sử dụng hoặc sao chép thì phải có sự đồng ý của chủ sở hữu.

• Một tác phẩm ngoài giá trị tinh thần song song đó là yếu tố thương mại đi kèm nếu như để các hành vi xâm phạm quyền tác giả đó tiếp tục xảy ra thì đây thực sự là một điều bất công với tác giả đã sử dụng chất xám của mình tạo ra tác phẩm.

• Trong thực tế việc chứng minh quyền sở hữu khi chưa được đăng ký bảo hộ là rất khó khăn. Đặc biệt là những tác phẩm đã được sáng tạo ra từ rất lâu. Đây chính là nguyên nhân quan trọng giải thích tại sao phải đăng ký bản quyền tác giả. Vì thông qua việc đăng ký bản quyền sẽ được cấp Giấy Chứng nhận đăng ký đây chính là tài liệu quan trọng nhất để chứng minh tác giả và chủ sở hữu của tác phẩm.

2.2. Đăng ký bản quyền tác giả đối với tác phẩm đã công bố như thế nào?

Hiện nay, pháp luật Sở hữu trí tuệ không quy định cụ thể các bước tiến hành đăng ký chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm đã công bố mà chỉ quy định về việc đăng ký chủ sở hữu quyền tác giả với tác phẩm nói chung theo Nghị định 17/2023/NĐ – CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả, quyền liên quan ngày 26/04/2023. Về cơ bản, việc đăng ký chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm đã công bố sẽ theo trình tự thủ tục được nêu trong Điều 38 và 39 Nghị định 17/2023/NĐ – CP, và hồ sơ đăng ký sẽ bao gồm:

• Tờ khai đăng ký quyền tác giả (theo mẫu tương ứng tại Thông tư 08/2023/TT-BVHTTDL ngày 02 tháng 06 năm 2023 Thông tư quy định các mẫu trong hoạt động đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan).

• Hai bản sao tác phẩm đăng ký bản quyền tác giả: 01 bản lưu tại Cục Bản quyền tác giả và 01 bản đóng dấu ghi số Giấy chứng nhận đăng ký gửi trả lại cho chủ thể được cấp Giấy chứng nhận đăng ký.

• Giấy uỷ quyền hoặc hợp đồng ủy quyền, trường hợp bên ủy quyền là cá nhân thì văn bản ủy quyền phải được chứng thực theo quy định của pháp luật.

• Tài liệu chứng minh quyền nộp đơn;

• Văn bản đồng ý của các đồng tác giả, nếu tác phẩm có đồng tác giả;

• Văn bản đồng ý của các đồng chủ sở hữu, nếu quyền tác giả thuộc sở hữu chung.

• Chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm;

• Bản sao Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp của công ty (nếu chủ sở hữu là công ty).

• Các tài liệu khác tùy theo từng trường hợp.

Tuy nhiên, khi đăng ký chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm đã công bố, cần lưu ý điền thông tin ở Tờ khai đăng ký quyền tác giả. Theo đó, đối với mục tác phẩm đăng ký sẽ có hai hình thức cần điền là đã công bố và chưa công bố, đối với tác phẩm đã công bố thì sẽ điền vào mục đã công bố. Ở đây, tác giả và chủ sở hữu phải điền thêm thông tin đầy đủ về ngày công bố, hình thức công bố (hình thức phát hành bản sao như xuất bản, ghi âm, ghi hình), nơi công bố ở tỉnh thành và quốc gia nào. Việc cung cấp thông tin chính xác và đầy đủ ở mục này sẽ là căn cứ để chuyên viên Cục Bản quyền rà soát và đánh giá tác phẩm một cách tốt nhất, để bảo đảm tối ưu quyền và lợi ích của tác giả và chủ sở hữu.

3. Kết luận

Thực tế hiện nay càng ngày càng có nhiều tác giả và chủ sở hữu đăng ký quyền tác giả đối với các tác phẩm đã công bố của mình. Vì vậy, việc nắm rõ quy định pháp luật là điều rất cần thiết.

Trên đây là bài viết: “Đăng ký bản quyền tác giả đối với tác phẩm đã công bố như thế nào?”. Hy vọng bài viết sẽ giúp ích cho các bạn.

Trong đời sống xã hội hiện nay, việc đăng ký quyền tác giả ngày càng được coi trọng, nhất là khi thực trạng xâm phạm quyền tác giả diễn ra ngày một phức tạp. Vì vậy, việc nắm chắc quy trình và những tài liệu cần thiết khi đăng ký quyền tác giả rất quan trọng. Cụ thể sẽ được thể hiện trong bài viết “Quy trình đăng ký bản quyền tác giả tại Việt Nam” dưới đây.

1. Đăng ký quyền tác giả là gì?

Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu (Khoản 2 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ). Do vậy, quyền tác giả (hay bản quyền) là một loại quyền sở hữu trí tuệ được cấp cho tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả để kiểm soát việc sao chép, sử dụng, phân phối và trình bày tác phẩm của họ để bảo vệ tác phẩm khỏi việc sao chép hoặc sử dụng mà không được phép.

Như vậy, có thể hiểu đăng ký quyền tác giả là việc tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả nộp hồ sơ cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền (cục bản quyền tác giả) để ghi nhận các thông tin về tác giả, tác phẩm, chủ sở hữu quyền tác giả.

2. Căn cứ phát sinh quyền tác giả và điều kiện đăng ký bản quyền tác giả đối với chủ thể đăng ký

Theo khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ, quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký. Pháp luật Việt Nam chỉ bảo hộ tác phẩm khi chúng được hình thành dưới dạng vật chất nhất định như giấy viết,… và phải đảm bảo tác phẩm đó là công sức sáng tạo của tác giả, không sao chép hoặc bắt chước tác phẩm khác.

Căn cứ theo quy định từ Điều 37 đến Điều 42 Luật Sở hữu trí tuệ, bảo hộ quyền tác giả gồm người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm và chủ sở hữu quyền tác giả:

• Tác giả, các đồng tác giả,

• Tổ chức – cá nhân giao nhiệm vụ cho tác giả hoặc giao kết hợp đồng với tác giả,

• Người thừa kế, người được chuyển giao quyền, Nhà nước.

Tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả gồm tổ chức, cá nhân Việt Nam; tổ chức, cá nhân nước ngoài có tác phẩm được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam mà chưa được công bố ở bất kỳ nước nào hoặc được công bố đồng thời tại Việt Nam trong thời hạn ba mươi ngày, kể từ ngày tác phẩm đó được công bố lần đầu tiên ở nước khác; tổ chức, cá nhân nước ngoài có tác phẩm được bảo hộ tại Việt Nam theo điều ước quốc tế về quyền tác giả mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

3. Quy trình đăng ký bản quyền tác giả tại Việt Nam

3.1. Xác định loại hình tác phẩm đăng ký

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ có quy định các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả, bao gồm: Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác; Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác; Tác phẩm báo chí; Tác phẩm âm nhạc; Tác phẩm sân khấu; Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự (sau đây gọi chung là tác phẩm điện ảnh); Tác phẩm mỹ thuật, mỹ thuật ứng dụng; Tác phẩm nhiếp ảnh; Tác phẩm kiến trúc; Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ liên quan đến địa hình, kiến trúc, công trình khoa học; Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian; Chương trình máy tính, sưu tập dữ liệu.

Điều 14 còn quy định: Tác phẩm phái sinh (Tác phẩm phái sinh là tác phẩm dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, tác phẩm phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn) chỉ được bảo hộ theo quy định tại điểm a nếu không gây phương hại đến quyền tác giả đối với tác phẩm được dùng để làm tác phẩm phái sinh

Ngoài ra, tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình, tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác và bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.

3.2. Chuẩn bị hồ sơ

Để đăng ký chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm, tác giả cần chuẩn bị các hồ sơ, tài liệu như sau:

• Tờ khai đăng ký quyền tác giả (theo mẫu tương ứng tại Thông tư 08/2023/TT-BVHTTDL ngày 02 tháng 06 năm 2023 Thông tư quy định các mẫu trong hoạt động đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan). Tờ khai phải được làm bằng tiếng Việt và do chính tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan hoặc người được ủy quyền nộp hồ sơ ký tên. Tờ khai cần ghi đầy đủ thông tin về người nộp hồ sơ, tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả hoặc chủ sở hữu quyền liên quan. Tờ khai cần có tóm tắt nội dung tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình hoặc chương trình phát sóng; tên tác giả, tác phẩm được sử dụng làm tác phẩm phái sinh nếu tác phẩm đăng ký là tác phẩm phái sinh; thời gian, địa điểm, hình thức công bố; cam đoan về trách nhiệm đối với các thông tin ghi trong đơn.

• Hai bản sao tác phẩm đăng ký bản quyền tác giả:

01 bản lưu tại Cục Bản quyền tác giả và 01 bản đóng dấu ghi số Giấy chứng nhận đăng ký gửi trả lại cho chủ thể được cấp Giấy chứng nhận đăng ký.

Đối với những tác phẩm có đặc thù riêng như tranh, tượng, tượng đài, phù điêu, tranh hoành tráng gắn với công trình kiến trúc; tác phẩm có kích thước quá lớn, cồng kềnh bản sao tác phẩm đăng ký được thay thế bằng ảnh chụp không gian ba chiều.

• Với tác phẩm viết: 02 quyển trên giấy A4 có đánh số trang và chữ ký của tác giả vào từng trang hoặc dấu giáp lai công ty;

• Với chương trình máy tính: 02 bản in mã nguồn + giao diện phần mềm trên giấy A4 + 02 đĩa CD có nội dung mã nguồn và giao diện trên đó;

• Đối với tác phẩm mỹ thuật ứng dụng: 02 bản in trên giấy A4 tác phẩm có chữ ký hoặc dấu của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm;

• Đối với tác phẩm âm nhạc: 02 bản in phần nhạc + lời hoặc bản ghi âm (thu âm) trong trường hợp đã ghi âm;

• Đối với tác phẩm kiến trúc: 02 bản vẽ trên giấy A3

• Giấy uỷ quyền hoặc hợp đồng ủy quyền, trường hợp bên ủy quyền là cá nhân thì văn bản ủy quyền phải được chứng thực theo quy định của pháp luật.

• Tài liệu chứng minh quyền nộp đơn;

• Văn bản đồng ý của các đồng tác giả, nếu tác phẩm có đồng tác giả;

• Văn bản đồng ý của các đồng chủ sở hữu, nếu quyền tác giả thuộc sở hữu chung.

• Chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm;

• Bản sao Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp của công ty (nếu chủ sở hữu là công ty).

Tất cả các tài liệu nộp kèm đơn đăng ký quyền tác giả phải được làm bằng tiếng Việt, trường hợp làm bằng tiếng nước ngoài thì phải được dịch ra tiếng Việt và có công chứng hoặc chứng thực.

3.3. Nộp hồ sơ

Hiện nay có ba con đường để nộp hồ sơ, bao gồm nộp trực tiếp, nộp qua đường bưu điện và nộp trực tuyến, cụ thể như sau:

• Khi nộp trực tiếp hồ sơ, tác giả hoặc chủ sở hữu có thể nộp đến các địa chỉ sau:

• Cục Bản quyền tác giả: Số 33 Ngõ 294/2 Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội, TP. Hà Nội.
• Văn phòng đại diện tại TP. Hồ Chí Minh: Số 170 Nguyễn Đình Chiểu, P. 6, Q. 3, TP. Hồ Chí Minh.
• Văn phòng đại diện tại TP. Đà Nẵng: Số 58 Phan Chu Trinh, Quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng.

• Khi nộp qua đường bưu điện, tác giả hoặc chủ sở hữu có thể nộp đến địa chỉ: Cục Bản quyền tác giả: Số 33 Ngõ 294/2 Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội, TP. Hà Nội.

• Khi nộp trực tuyến, tác giả hoặc chủ sở hữu có thể nộp qua cổng dịch vụ trực tuyến: http://dichvucong.gov.vn/

3.4. Theo dõi phản hồi của Cục Bản quyền

Để nộp bộ hồ sơ chính xác và hoàn chỉnh để đăng ký chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm thường sẽ mất khá nhiều thời gian, đòi hỏi tác giả và chủ sở hữu phải thận trọng trong việc chuẩn bị hồ sơ. Hồ sơ trong quá trình nộp và sau khi nộp thành công sẽ được các chuyên viên thẩm định và rà soát kỹ lưỡng, trường hợp hồ sơ không hợp lệ thì chuyên viên Cục bản quyền sẽ hướng dẫn chỉnh sửa thông qua mail hoặc điện thoại; trường hợp hồ sơ hợp lệ thì tác giả và chủ sở hữu sẽ nhận được giấy tiếp nhận hồ sơ.

3.5. Nhận kết quả

Sau khi hồ sơ được thẩm định và xác nhận và hợp lệ và đầy đủ, Cục bản quyền sẽ cấp giấy chứng nhận đăng ký cho chủ sở hữu để ghi nhận quyền sở hữu cho chủ sở hữu. Thời gian thường sẽ kéo dài 02 tháng kể từ ngày nộp hồ sơ, bao gồm 01 tháng để phân loại và xem xét tính hợp lệ của hồ sơ, trường hợp hồ sơ hợp lệ theo quy định, trong thời hạn 15 ngày làm việc (không tính thứ 7 và chủ nhật), Nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả và Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan

4. Kết luận

Tùy vào từng loại hình và các mối quan hệ xoay quanh tác phẩm mà các tài liệu trong hồ sơ đăng ký quyền tác giả là khác nhau, ví dụ tác phẩm được sáng tạo ở Việt Nam nhưng chủ sở hữu là pháp nhân ở nước ngoài. Vì vậy, để chuẩn bị một hồ sơ hợp lệ thì tác giả và chủ sở hữu phải có kiến thức và chuyên môn, nếu không thì phải ủy quyền cho tổ chức hoặc cá nhân khác có kinh nghiệm để chuẩn bị và theo dõi quá trình nộp hồ sơ tại Cục bản quyền.

Trên đây là bài viết “Quy trình đăng ký bản quyền tác giả tại Việt Nam”. Hy vọng bài viết này sẽ giúp ích cho các bạn.