Tác giả: Biên Tập Viên

Các tác phẩm nghệ thuật dân gian là những giá trị văn hóa truyền thống vô cùng quý giá, cần phải được bảo tồn và phát triển. Tương tự như các tác phẩm khác được bảo hộ quyền tác giả, pháp luật cũng có những quy định và hướng dẫn cụ thể cho việc bảo hộ bản quyền các tác phẩm nghệ thuật dân gian. Vậy quy định của pháp luật về bản quyền âm nhạc dân gian như thế nào? Hãy theo dõi bài viết của VCD dưới đây.

1. Đặc trưng của âm nhạc dân gian

Âm nhạc dân gian có những đặc trưng sau đây:

• Âm nhạc dân gian là nền âm nhạc được sinh ra trên cơ sở một nền kinh tế nông nghiệp cũ, độc canh lúa, phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện môi trường sinh thái tự nhiên. Tác giả của nó là những người nông dân sống trong những công xã xóm làng cho nên khuôn viên chủ yếu của hoạt động âm nhạc dân gian là các làng và các bản, buôn,…

• Âm nhạc dân gian gắn chặt với các hoạt động thường ngày trong sản xuất và sinh hoạt của người nông dân, họ sáng tác âm nhạc dân gian để phục vụ cho hoạt động đó như ru trẻ ngủ và không bao giờ họ hát ru khi đang trên đồng vì người sáng tạo bài hát ru và chỉ hát khi cần ru trẻ ngủ.

• Nó phản ánh cuộc sống, tâm tư, tình cảm của người nông dân bằng cách tham gia vào các hoạt động văn hóa dân gian. Chúng ta có thể tìm thấy ở đây những buổi trình diễn sử dụng các động tác múa trong tiếng hát hay tiếng đàn sáo với những bộ trang phục thêu dệt đầy những hoa văn, đường nét,… Tất cả những yếu tố đó kết hợp với nhau tạo ra một thể thống nhất.

• Ngoài ra âm nhạc dân gian được lưu trữ bằng trí nhớ con người, điều này không phải do người nông dân ngu dốt không biết chữ mà do cơ chế sáng tạo truyền bá và tiếp nhận của văn hóa nói chung và âm nhạc dân gian nói riêng. Âm nhạc dân gian là kết quả của việc sáng tạo của người dân từ nhiều thế hệ, họ là người nắm được nhiều nhất vốn âm nhạc dân gian của cộng đồng có khả năng thực hành hay trình diễn thành thạo các kỹ năng, sáng tạo làm giàu thêm cho vốn ấy cũng đồng thời là người thầy truyền dạy vốn văn hóa đó cho các thế hệ trẻ.

Bản quyền là quyền tác giả đối với tác phẩm do mình sáng tác. Các cá nhân khác không được xâm phạm đến các quyền của tác giả về quản lý, sử dụng, khai thác giá trị của tác phẩm nếu chưa được sự đồng ý.

Dựa vào những phân tích trên, Bản quyền âm nhạc dân gian có thể hiểu là quyền sở hữu trí tuệ đối với các tác phẩm âm nhạc truyền thống của cộng đồng, thường không có tác giả cụ thể. Nó giúp bảo vệ giá trị văn hóa và bản sắc dân tộc, ngăn chặn khai thác không công bằng, và có thể được quản lý theo luật pháp từng quốc gia. Việc bảo vệ bản quyền này không chỉ giữ gìn di sản văn hóa mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành nghệ thuật.

2. Quy định của pháp luật về bản quyền âm nhạc dân gian

Âm nhạc dân gian được nhà nước tuyên bố bảo vệ, khuyến khích giữ gìn và phát huy. Tuy nhiên, điều dễ hiểu là mọi người không quan tâm đến việc ai là chủ sở hữu của âm nhạc dân gian và bản quyền của nó như thế nào. Như đã phân tích ở trên thì chủ sở hữu là các cộng đồng công xã do đó âm nhạc dân gian là thuộc sở hữu công cộng. Theo chính sách của nhà nước mọi người có “quyền” được sử dụng âm nhạc dân gian làm chất liệu để sáng tác những tác phẩm mới của họ.

Căn cứ theo Luật sở hữu trí tuệ tại Điều 22 thì tác phẩm văn học nghệ thuật dân gian là loại hình tác phẩm văn học nghệ thuật và khoa học được bảo hộ. Theo đó, tác phẩm văn học nghệ thuật dân gian là sáng tạo tập thể trên nền tảng truyền thống của một nhóm hoặc các cá nhân nhằm phản ánh khát vọng của cộng đồng, thể hiện tương xứng đặc điểm văn hóa, xã hội của họ, các tiêu chuẩn và giá trị được lưu thông bằng cách mô phỏng hoặc bằng cách khác.

Theo nội dung hướng dẫn của nghị định 22/2018/ND-CP các tác phẩm văn học được thể hiện dưới dạng cụ thể sau:

Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian truyện, thơ, câu đố là các loại hình nghệ thuật từ.

Tác phẩm văn học nghệ thuật dân gian: điệu hát, làm điệu âm nhạc, điệu múa, vở diễn, nghi lễ và các trò chơi là các loại hình nghệ thuật biểu diễn như chèo, tuồng, cải lương, múa rối, điệu hát, làn điệu âm nhạc, điệu múa, vở diễn, trò chơi dân gian, hội làng, các hình thức nghi lễ dân gian.

Đồng thời Luật sở hữu trí tuệ cũng quy định trường hợp các tổ chức cá nhân khi sử dụng tác phẩm văn học nghệ thuật đân gian thì phải dẫn chiếu xuất xứ, chỉ ra nguồn gốc, địa danh của cộng đồng cư dân nơi tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian được hình thành và bảo đảm gìn giữ giá trị đích thực của tác phẩm. Như vậy âm nhạc dân gian cũng là đối tượng được bảo hộ quyền tác giả theo quy định của Luật sở hữu trí tuệ.

Việc xác lập bảo hộ quyền tác giả đối với âm nhạc dân gian nói riêng và tác phẩm nghệ thuận dân gian nói chung được tiến hành theo cơ chế tự động. Cụ thể theo quy định tại khoản 1 Điều 6 như sau: Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo ra và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký. Tuy nhiên với âm nhạc dân gian sẽ được bảo hộ không phụ thuộc vào việc định hình theo hướng dẫn tại khoản 3 Điều 18 Luật sở hữu trí tuệ.

VCD thấy rằng việc bảo hộ bản quyền âm nhạc dân gian rất quan trọng để bảo vệ giá trị văn hóa và bản sắc của cộng đồng, ngăn chặn khai thác không công bằng, khuyến khích sự sáng tạo, và đảm bảo quyền lợi kinh tế cho các nghệ sĩ. Nó cũng thúc đẩy ý thức tôn trọng di sản văn hóa, góp phần duy trì sự đa dạng văn hóa trong xã hội.

Kịch bản sự kiện âm nhạc đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng và hoàn thiện bất kỳ chương trình biểu diễn âm nhạc cụ thể nào. Đây là tài liệu được nhà tổ chức sự kiện đầu tư rất nhiều thời gian, công sức và nguồn lực tài chính để sáng tạo ra. Thực tế, kịch bản sự kiện âm nhạc chính là một loại tài sản sở hữu trí tuệ đặc biệt, mang lại giá trị thương mại quan trọng. Chính vì vậy, việc bảo vệ và quản lý bản quyền đối với kịch bản này cần được quan tâm và thực hiện ngay từ đầu nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của nhà tổ chức sự kiện. Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn.

1. Khái niệm bản quyền kịch bản sự kiện âm nhạc

Kịch bản được coi là bản ghi chép chi tiết về cốt truyện, nhân vật, môi trường, diễn biến và các chi tiết liên quan khác của một tác phẩm nghệ thuật như kịch, truyền hình hay trò chơi điện tử, chủ yếu nhằm hướng dẫn và hỗ trợ đội ngũ sản xuất trong quá trình thực hiện.

Thông thường kịch bản được sáng tác bởi một nhà văn kịch hoặc biên tập viên và sau đó sẽ được chỉnh sửa và điều chỉnh để phù hợp với quá trình sản xuất. Kịch bản sự kiện âm nhạc thường được viết theo dạng văn bản với các lời thoại mô tả cảnh quay và hành động được đặt trong khung hình và cột tương ứng bao gồm cả các hướng dẫn cho diễn viên và đội ngũ sản xuất.

Sự kiện âm nhạc là một sự kiện văn hóa cộng đồng nhằm hướng tới các màn biểu diễn ca hát và chơi nhạc cụ trực tiếp sống động thường diễn ra theo chủ đề mang tính chất giải trí.

Bản quyền kịch bản sự kiện âm nhạc là quyền sở hữu trí tuệ dành cho người sáng tạo ra kịch bản đó. Cụ thể, đây là quyền độc quyền của tác giả đối với tác phẩm văn học (kịch bản) được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký hiệu khác, mô tả chi tiết về nội dung, trình tự, thời gian diễn ra, các tiết mục, nghệ sĩ tham gia và các yếu tố khác của một sự kiện âm nhạc.

Kịch bản sự kiện âm nhạc là bước đầu tiên trong toàn bộ quá trình sản xuất chương trình sự kiện âm nhạc. Thực tế kịch bản nói chung là một trong các loại hình tác phẩm văn học đồng thời đây cũng là một trong những đối tượng được bảo hộ quyền tác giả được quy định chi tiết tại khoản 1 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ. Trong đó tác giả sáng tạo ra kịch bản thường được gọi là biên kịch.

2. Quy định của pháp luật về bản quyền kịch bản sự kiện âm nhạc

Trình tự hình thành nên kịch bản sự kiện âm nhạc:

• Lên kịch bản chi tiết: như tạo logo thiết kế chủ đề, tạo nội dung chi tiết, thời gian cho từng tiết mục…

• Tiến hành thực hiện: cần triển khai những công việc nhue xin cấp phép biểu diễn, liên hệ với nhà cung cấp dụng cụ, thết bị, những nghệ sĩ, MC, thuệ địa điểm và ký hợp đồng. Ngoài ra cần phải thực hiện truyền thông quảng cáo cho chương trình với các chiến lược marketing.

• Quản lý chương trình: gồm 2 giai đoạn: giai đoạn 1 là chuẩn bị vào sự kiện còn giai đoạn 2 là chuẩn bị khâu bế mạc sự kiện.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ thì kịch bản sự kiện âm nhạc được bảo hộ quyền tác giả theo loại hình thức văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác thể hiện dưới dạng chữ viết khác. Thời điểm bảo hộ sẽ được phát sinh kể từ thời điểm kịch bản sự kiện âm nhạc ra mắt sản phẩm được sáng tạo ra và thể hiện dưới dạng chữ viết. như vậy kịch bản sự kiện âm nhạc sẽ được tự động bảo hộ khi được sáng tạo ra và thể hiện dưới dạng chữ viết mà không cần thực hiện việc đăng ký tại Cục bản quyền tác giả. Tuy nhiên khi xảy ra tranh chấp về bản quyền chủ sở hữu, biên kịch cũng gặp khó khăn, tốn công sức, thời gian, tiền bạc để chứng minh quyền chính đáng đối với kịch bản âm nhạc đó. Do đó để bảo vệ kịch bản sự kiện âm nhạc trước các hành vi xâm phạm cần thiết phải đăng ký bản quyền với Cục bản quyền.

Hồ sơ đăng ký bao gồm:

• Tờ khai đăng ký quyền tác giả đối với kịch bản

• Giấy ủy quyền của khách hàng cho công ty đi nộp

• Hai bản sao kịch bản cần đăng ký quyền tác giả in trên giấy A4 và đóng thành quyển

• Giấy cam đoan của tác giả

• Bản sao CCCD của tác giả

• Văn bản dồng ý của các đồng tác giả nếu kịch bản có đồng tác giả

• 01 đĩa CD chứa nội dung kịch bản

• Tài liệu khác tùy vào từng nội dung yêu cầu

Trong thời hạn 15 ngày làm việc kể từ khi nhận được đầy đủ giấy tờ đăng ký hợp lệ, Cục bản quyền tác giả sẽ cấp văn bằng bảo hộ đăng ký quyền tác giả. Nếu giấy tờ đăng ký không đầy đủ hoặc không hợp lệ thì Cục bản quyền sẽ gửi văn bản thông báo yêu cầu bổ sung cho người nộp đơn (theo quy định tại Điều 52 Luật sở hữu trí tuệ).

Ngoài ra có thể chuyển nhượng kịch bản sự kiện âm nhạc, hoàn toàn có thể thực hiện các hợp đồng, giao dịch thương mại đối với kịch bản thông qu hình thức chuyển nhượng hoặc cấp quyền sử dụng kịch bản. Việc chuyển nhượng bản quyền kịch bản sự kiện âm nhạc cũng tương tự như các giao dịch dân sự khác tuy nhiên cần phải lưu ý có giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả đê hợp thức hóa giao dịch này. Thêm vào đó cần lưu ý việc chuyển nhượng chỉ được thực hiện với các đối tượng quyền có thể chuyển giao những quyền nhân thân tác giả sẽ không được phép chuyển nhượng dưới bất kỳ hình thức nào bao gồm: Quyền đặt tên cho tác phẩm; đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố sử dụng; và bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự uy tín của tác giả.

VCD thấy rằng việc bảo hộ bản quyền đối với kịch bản sự kiện âm nhạc là hết sức cần thiết. Đây là tài liệu được sáng tạo ra bằng sự đầu tư rất nhiều công sức, thời gian và nguồn lực tài chính của nhà tổ chức, do đó cần được bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Hơn nữa, kịch bản sự kiện âm nhạc có giá trị thương mại cao, có thể mang lại nguồn doanh thu quan trọng, vì vậy việc bảo hộ bản quyền giúp đảm bảo lợi ích tài chính và tăng giá trị thương hiệu cho nhà tổ chức.

Thực trạng bản quyền với các tác phẩm âm nhạc không rõ tác giả hiện nay rất phức tạp. Do thiếu thông tin về tác giả, nhiều người sử dụng các tác phẩm này một cách tự do, dẫn đến tranh chấp về quyền sở hữu và thiếu cơ chế bảo vệ hiệu quả. Điều này gây thiệt hại cho các tác giả (nếu được xác định), các tổ chức quản lý bản quyền và cả những người sử dụng tác phẩm. Do vậy cần thiết phải nắm được quy định của pháp luật về vấn đề này. Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.

1. Như thế nào là tác phẩm âm nhạc không rõ tác giả?

Theo Nghị định 17/2023/ND-CP và quy định tại điểm d khoản 1 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ thì tác phẩm âm nhạc là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nốt nhạc trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn.

Bản quyền âm nhạc được hiểu là quyền của tác giả đối với tác phẩm âm nhạc được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác được định hình trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn kể từ thời điểm mà tác giả tạo ra tác phẩm.

Bản quyền đối với tác phẩm âm nhạc không rõ tác giả là vấn đề pháp lý liên quan đến việc xác định và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với tác phẩm âm nhạc mà người sáng tạo không được ghi rõ hoặc không thể xác định được.

Do đó một tác phẩm âm nhạc được coi là không rõ tác giả khi:

• Không có thông tin tác giả: khong tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào về người sáng tạo ra tác phẩm âm nhạc.

• Tác giả không xác định: có nhiều người cùng nhận mình là tác giả hay chủ sở hữu của tác phẩm hoặc thông tin về tác giả mâu thuẫn.

• Tác giả đã mất và không có người thừa kế hợp pháp: quyền tác giả không được chuyển giao cho bất kỳ cá nhân, tổ chức nào.

2. Quy định pháp luật về bản quyền đối với tác phẩm âm nhạc không rõ tác giả

Hiện nay pháp luật chưa có quy định bắt buộc rằng tác giả phải đưa ra bằng chứng chứng minh họ là tác giả của một tác phẩm âm nhạc khi họ đăng ký quyền tác giả tại Cục Bản quyền hoặc ủy quyền cho tổ chức đại diện tập thể quyền quản lý. Việc họ có thực sự là tác giả hay không dựa vào cam kết của tác giả/chủ sở hữu tác phẩm với chủ thể liên quan là Cục bản quyền tác giả và các tổ chức tập thể quyền. Tuy nhiên họ phải chứng minh mình thực sự là tác giả/chủ sở hữu bài hát khi có bằng chứng chống lại họ. Điều này có nghĩa là họ chỉ phải đưa ra các căn cứ, bằng chứng để chứng minh khi xảy ra tranh chấp, xung đột về quyền sở hữu đối với tác phẩm đó.

Do vậy dẫn đến cộng đồng mạng dấy lên nhiều tranh cãi gay gắt. Bởi lẽ trên thực tễ có nhiều bài hát nổi tiếng nhưng đã tồn tại từ xa xửa không rõ ai là tác giả hoặc các tác giả không chuyên nghiệp không biết rõ cách thu phí và giá trị to lớn mà phí bản quyền âm nhạc đem lại cho họ. Thêm vào đó nếu bất kỳ ai cũng có thể ủy quyền thu tác quyền âm nhạc mà không cần bằng chứng dẫn đến trường hợp mạo danh tác giả để trục lợi rất dễ xảy ra, ngang nhiên thu tiền tác quyền từ bài hát đó cho tới khi tác giả thực sự của bài hát lên tiếng.

Trên các nền tảng số hóa hiện nay còn tồn tại những cá nhân, đơn vị lạm dụng chính sách của các nền tảng này để “nhận vơ” các tác phẩm đó là tác phẩm của mình nhằm trục lợi cho bản thân về tiền bản quyền.

Các nhà sáng tạo nội dung khi sử dụng tác phẩm âm nhạc tạo ra bản ghi âm mới đăng tải lên các nền tảng mạng xã hội phải được sự cho phép của chủ sở hữu quyền tác giả. Bởi việc sử dụng tác phẩm của người khác nhằm mục đích thương mại phải có sự đồng ý của tác giả vì thế xin phép được coi là nghĩa vụ bắt buộc. Ngoài ra chủ sở hữu kênh sẽ phải trả phí tác quyền cho tác giả thoe thỏa thuận giữa hai bên, thỏa thuận phải rõ ràng tỷ lệ tiền bản quyền được hưởng, hình thức thanh toán, thời gian chi trả… Nếu trong trường hợp tác phẩm đã đăng tải từ lâu mà sau này mới bị phát hiện thì tác giả hoặc bên được ủy quyền quản lý có thể yêu cầu truy thu.

Theo quy định tại Điều 23 Nghị định 17/2023/ND-CP thì tổ chức cá nhân muốn sử dụng tác phẩm phải chứng minh bản thân, đơn vị đã nổ lực tìm kiếm tác giả nhưng không có kết quả. Sau khi hồ sơ được thông qua Nhà nước sẽ là đại diện quản lý tác quyền tác giả, quyền liên quan đến tác phẩm đó. Đồng thời tổ chức cá nhân được chấp thuận hồ sơ phải nộp tiền bản quyền và chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về việc sử dụng tác phẩm đó như thế nào.

Đối với tiền phí bản quyền mà các tổ chức cá nhân sử dụng tác phẩm sẽ phải nộp vào một tài khoản chung cho các chủ thể quyền không thể tìm thấy hoặc không liên hệ được. Sau 5 năm, nếu vẫn không tìm được tác giả thì khoản tiền đã thu này sẽ được sử dụng vào các hoạt dộng khuyến khích sáng tạo, tuyên truyền và đẩy mạnh thực thi bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định của pháp luật sau khi trừ đi các chi phí quản lý, tìm kiếm theo quy định của pháp luật.

VCD thấy rằng việc hiểu rõ quy định bản quyền đối với các tác phẩm âm nhạc không rõ tác giả là điều vô cùng quan trọng. Nó không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của các tác giả, nếu được xác định, mà còn là chìa khóa để bảo vệ quyền lợi của các tổ chức quản lý bản quyền, tránh vi phạm pháp luật và thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp âm nhạc.

Hiện nay, vấn đề vi phạm bản quyền tác giả âm nhạc tại Việt Nam đang diễn ra khá phổ biến và phức tạp. Tình trạng này bao gồm nhiều hình thức vi phạm khác nhau, từ hát không xin phép, trích nhạc tràn lan đến tổ chức các chương trình ca nhạc không trả phí cho bản quyền tác giả. Đặc biệt hơn nữa, những tranh chấp bản quyền cũng diễn biến khá phức tạp khi mà các Bên tranh chấp không tìm được tiếng nói chung trong cơ chế giải quyết. Vậy giải quyết tranh chấp bản quyền âm nhạc như thế nào?. Hãy theo dõi bài viết của VCD dưới đây.

1. Tại sao xảy ra tranh chấp bản quyền âm nhạc

Theo quy định tại Điều 10 Nghị định số 22/2018/NĐ-CP, tác phẩm âm nhạc được hiểu là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác hoặc được định hình trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời, không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn.

Do đó, bản quyền âm nhạc được hiểu là quyền của tác giả đối với tác phẩm của mình được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác hoặc được định hình trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời, không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn kể từ thời điểm mà tác giả tạo ra tác phẩm.

Tranh chấp bản quyền âm nhạc là các bất động, xung đột hoặc mâu thuẫn giữa các bên liên quan đến quyền sở hữu, quyền sử dụng, quyền phân phối hoặc quyền lơi khác liên quan đến các tác phẩm âm nhạc.

Các tranh chấp bản quyền âm nhạc thường phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

Ý thức tuân thủ Bản quyền âm nhạc của các đơn vị tổ chức chương trình chưa thực sự cao:

• Thiếu nhận thức: Nhiều đơn vị tổ chức chương trình không nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc tuân thủ bản quyền âm nhạc. Phí bản quyền nên được coi là một phần tất yếu của chương trình, tương tự như phí trả cho ca sĩ hoặc đơn vị cho thuê địa điểm.

• Trì hoãn đàm phán bản quyền: Nhiều chương trình đã diễn ra hoặc sát ngày diễn nhưng vẫn chưa mua bản quyền hoặc chưa đàm phán xong về mặt bản quyền.

Sự chưa quyết liệt của các tác giả và cơ quan quản lý trong việc bảo hộ quyền tác giả:

• Thiếu khởi kiện: Mặc dù pháp luật đã cho phép tác giả, chủ sở hữu tác phẩm và các đơn vị đại diện khởi kiện yêu cầu để chấm dứt hành vi vi phạm hoặc yêu cầu bồi thường thiệt hại, nhưng thực tế rất ít hoặc không có vụ tranh chấp nào được đưa ra tòa án.

• Khó khăn trong việc chứng minh thiệt hại: Theo quy định của pháp luật, việc chứng minh thiệt hại là một điều khó khăn, điều này làm giảm khả năng khởi kiện của các bên bị vi phạm.

Hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính chưa cao:

• Mức phạt chưa đủ răn đe: Mức phạt đối với tổ chức vi phạm bản quyền tối đa là 500 triệu đồng và đối với cá nhân là 250 triệu đồng. Tuy nhiên, các quyết định xử phạt hành chính chưa được công bố rộng rãi, do đó, tính răn đe của biện pháp này chưa cao.

2. Giải quyết tranh chấp bản quyền âm nhạc

Pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đã trao cho tác giả và hoặc chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan các quyền tự bảo vệ trước các hành vi xâm phạm bản quyền âm nhạc của mình bằng cách lựa chọn nhiều biện pháp khác nhau như: ứng dụng công nghệ nhằm ngăn ngừa hành vi xâm phạm, đăng ký bản quyền tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền để được bảo vệ pháp lý và có chứng cứ pháp lý…

Khi có tranh chấp bản quyền âm nhạc xảy ra, tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan nên trực tiếp liên hệ với tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức đại diện quyền tác giả, quyền liên quan để được hỗ trợ tư vấn nhanh chóng về mặt pháp lý. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan VCD là tổ chức tập thể quyền đại diện cho khách hàng giải quyết các tranh chấp liên quan đến bản quyền đặc biệt là bản quyền âm nhạc cả trong và ngoài nước. VCD sẽ thực hiện theo quy trình như sau:

Bước 1: Xác định hành vi xâm phạm bản quyền

• VCD sẽ đại diện cho khách hàng xem xét và đánh giá hành vi xâm phạm bản quyền, từ đó có được những hướng giải quyết ban đầu cho khách hàng. Cụ thể, các công việc bao gồm:

• Xem xét và đánh giá hợp đồng bản quyền do khách hàng cung cấp: VCD sẽ xem xét các điều khoản trong hợp đồng bản quyền để xác định các hành vi vi phạm.

• Lập vi bằng nguồn chứng cứ vi phạm: Thu thập và lập vi bằng các chứng cứ về hành vi vi phạm bản quyền.

• Gửi nội dung vi phạm đến Trung tâm Giám định quyền tác giả, quyền liên quan tới Cục Bản quyền tác giả: đề nghị tiến hành giám định để xác định hành vi xâm phạm.

Bước 2: Đại diện giải quyết tranh chấp Bản quyền dựa trên tinh thần hợp tác

• Gửi thư khuyến cáo: Gửi thư khuyến cáo đến bên tranh chấp với khách hàng, yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm.

• Tổ chức gặp mặt trực tiếp: Sắp xếp buổi gặp mặt trực tiếp để thương lượng và hòa giải với bên tranh chấp, đảm bảo tinh thần thiện chí và hợp tác.

Bước 3: Đề nghị xử phạt vi phạm hành chính đối với những hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan

• Nếu thương lượng và hòa giải không thành công, VCD sẽ thực hiện các bước sau:

• Gửi hồ sơ yêu cầu xử phạt vi phạm hành chính: Nộp hồ sơ yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với bên tranh chấp đó.

• Yêu cầu chấm dứt hành vi xâm phạm: Yêu cầu bên vi phạm chấm dứt hành vi xâm phạm, xin lỗi, cải chính công khai và bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

Bước 4: Khởi kiện vụ việc tranh chấp theo thủ tục tố tụng

• Nếu khách hàng có yêu cầu, VCD sẽ là đại diện khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài thương mại có thẩm quyền để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.

• Khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài thương mại: Nộp đơn khởi kiện và tham gia các phiên tòa để bảo vệ quyền lợi của khách hàng.

• Gửi hồ sơ sang cơ quan Công an: Nếu phát hiện có yếu tố hình sự, gửi hồ sơ để cơ quan Công an khởi tố vụ án hình sự theo quy định của pháp luật.

VCD thấy rằng tình trạng vi phạm bản quyền tác giả âm nhạc tại Việt Nam đang diễn ra khá phổ biến và phức tạp, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho các tác giả và ngành công nghiệp âm nhạc. Để khắc phục tình trạng này, cần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, tăng cường công tác kiểm tra và xử phạt, cũng như áp dụng các công nghệ hiện đại để bảo vệ quyền tác giả.

Hiện nay, Podcast đang ngày càng trở nên phổ biến tại Việt Nam. Với sự tiện lợi, đa dạng chủ đề và khả năng cá nhân hóa cao, podcast đáp ứng nhu cầu giải trí và học tập của nhiều người. Tuy nhiên, việc thiếu nhận thức về pháp luật bản quyền đối với các nội dung, âm thanh trong podcast đang khiến cho nhiều vi phạm bản quyền xảy ra.  Do đó cần hiểu rõ quy định của pháp luật bản quyền về podcast và liệu có cần đăng ký bản quyền cho podcast hay không? Hãy theo dõi bài viết của VCD dưới đây.

1. Podcast là gì?

Podcast là thuật ngữ tiếng anh với sự kết hợp giữa từ “Ipod” (một dòng máy nghe nhạc của Apple) và từ “broadcast” (mang nghĩa truyền tải). Theo đó Podcast chỉ những nội dung âm thanh kỹ thuật số được đăng tải trên Internet mà người dùng có thể nghe trực tiếp bất cứ lúc nào, hay tải về máy cá nhân.

Ngoài ra, Podcast còn có thể hiểu như một chương trình radio với một chủ đề cụ thể được người tạo ra tự sáng tạo nội dung và phát thành nhiều tập, được xuất bản liên tục, định kỳ… Chủ đề của các kênh Podcast rất đa dạng như trao đổi, bình luận về đề tài nào đó, ký sự hoặc đưa tin thời sự, sách nói,…

Podcast là một loại hình tác phẩm phổ biến tới công chúng nên cần đảm bảo rằng nội dung cung cấp trong podcast là hoàn toàn hợp pháp không vi phạm quyền Sở hữu trí tuệ của người khác. Phần lớn các podcast hiện nay đều có các nội dung trò chuyện, trong đó tác giả podcast trao đổi, thảo luận một vấn đề nào đó. Podcast là những nội dung mang tính sáng tạo nên không có gì đáng ngạc nhiên khi pháp luật về quyền sở hữu trí tuệ sẽ được áp dụng. Không hiếm các vụ tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ đã xảy ra liên quan đến podcast: dùng nhạc hay nội dung sáng tạo trong podcast mà không có sự cho phép của tác giả hoặc không trích nguồn tác phẩm…

Nội dung trong podcast là trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật hay khoa học và mang tính sáng tạo không sao chép nội dung đã được phổ biến thì nội dung podcast cũng sẽ được pháp luật bản quyền bảo hộ. Tất nhiên nếu nội dung podcast do nhiều người cùng sáng tạo ra thì sẽ có các đồng giả. Ngoài ra, podcast là một tác phẩm ghi âm nên người thực hiện podcast cũng có quyền liên quan dành cho nhà satn xuất ghi âm theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ. Trong nhiều trường hợp người diễn đạt nội dung podcast còn có thể được công nhận quyền của người biểu diễn vốn được dành cho nghệ sĩ, diễn viên biểu diễn.

2. Quy định của Pháp luật bản quyền về Podcast

Căn cứ khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ quy định về đăng ký bản quyền cho podcast như sau:

Căn cứ phát sinh, xác lập quyền sở hữu trí tuệ

1. Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện d­ưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay ch­ưa công bố, đã đăng ký hay ch­ưa đăng ký.

…

Theo đó, căn cứ điểm b khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bởi khoản 5 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2009 quy định về các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả như sau:

Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:

a) Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác;

b) Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác;

…

3. Tác phẩm được bảo hộ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.

4. Chính phủ hướng dẫn cụ thể về các loại hình tác phẩm quy định tại khoản 1 Điều này.

Ngoài ra, căn cứ khoản 2 Điều 6 Nghị định 17/2023/NĐ-CP cũng quy định về loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả như sau:

Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

…

2. Bài giảng, bài phát biểu và bài nói khác quy định tại điểm b khoản 1 Điều 14 của Luật Sở hữu trí tuệ là tác phẩm thể hiện bằng ngôn ngữ nói và phải được định hình dưới một hình thức vật chất nhất định.

…

Bên cạnh đó, căn cứ Điều 9 Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định về quyền tác giả đối với podcast như sau:

Quyền tác giả đối với bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác

Trong trường hợp tác giả tự thực hiện việc định hình bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác dưới hình thức bản ghi âm, ghi hình, thì tác giả được hưởng quyền tác giả đối với bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác, đồng thời là chủ sở hữu quyền đối với bản ghi âm, ghi hình theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 44 của Luật Sở hữu trí tuệ.

Theo đó, podcast là một loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả. Người trực tiếp sáng tạo ra bản podcast sẽ là chủ sở hữu quyền tác giả đối với podcast và được nhận các quyền theo quy định.

Như vậy, bản quyền podcast sẽ được tự động phát sinh kể từ khi bản podcast được sáng tạo và được thể hiện d­ưới một dạng nhất định như bản ghi âm, bản ghi hình,… mà không cần đăng ký bản quyền cho podcast. Tuy nhiên, trên thực tế, pháp luật luôn khuyến khích tác giả hoặc chủ sở hữu podcast thực hiện đăng ký bản quyền cho podcast để được cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả nhằm bảo hộ quyền lợi của tác giả tốt nhất.

Đối với thời gian bảo hộ quyền tác giả đối với podcast được quy định tại Điều 27 Luật sở hữu trí tuệ. Theo đó bản podcast đã được công bố mà không biết ai là tác giả thì sẽ có thời hạn bảo hộ quyền tác giả là 75 năm kể từ khi bản podcast được công bố lần đầu.

Khi có bản podcast đã có thông tin về tác giả thì thời hạn bảo hộ quyền tác giả sẽ là suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả chết, trường hợp có đồng tác giả thì thời hạn bảo hộ chấm dứt vào năm thứ 50 sau năm đồng tác giả cuối cùng chết.

Lưu ý rằng thời hạn bảo hộ quyền tác giả theo quy định trên sẽ chấm dứt vào 24 giờ ngày 31 tháng 12 của năm chấm dứt thời hạn bảo hộ quyền tác giả.

Qua phân tích trên, VCD thấy rằng bản quyền podcast đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo và phát triển cộng đồng podcast chuyên nghiệp. Việc tôn trọng bản quyền không chỉ khuyến khích sự sáng tạo mà còn góp phần xây dựng một môi trường cạnh tranh lành mạnh, nơi mà các podcaster có thể yên tâm đầu tư thời gian và công sức vào việc sản xuất nội dung chất lượng.