Tác giả: Biên Tập Viên

Sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp sáng tạo đã làm nổi bật tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền tác giả. Tác phẩm được thuê làm là một khái niệm khá quen thuộc trong lĩnh vực đăng ký quyền tác giả. Tuy nhiên, điều này đặt ra nhiều câu hỏi về cách thức đăng ký bản quyền cho các tác phẩm này như thế nào? Bài viết của VCD dưới đây sẽ giúp bạn.

1. Học thuyết “work made for hire”.

Học thuyết “work made for hire” được hình thành từ pháp luật bản quyền của Hoa Kỳ, “work made for hire” được dịch sang Tiếng Việt là “tác phẩm được thuê làm” có nghĩa là quyền tác giả không thuộc về tác giả.

Quyền tác giả về cơ bản được hiểu là quyền độc quyền làm bản sao và kiểm sát bản gốc tác phẩm văn học nghệ thuật( ví dụ như tác phẩm viết, báo chí, điện ảnh, kiến trúc, mỹ thuật ứng dụng,…) được bảo hộ bởi pháp luật về quyền tác giả trong một thời hạn nhất định ( thường là 50 năm sau khi tác giả qua đời). Biểu tượng chữ C trong vòng tròn © thường hay xuất hiện trên các ấn phẩm là ký hiệu cảnh báo về tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả. Tuy nhiên, luật pháp không yêu cầu phải có ký hiệu © trên tác phẩm thì quyền tác giả mới được bảo hộ.

Theo Cornell Law Shool quyền tác giả là quyền làm bản sao, công bố, bán hoặc phân phối đối tượng bảo hộ quyền tác giả. Trong khi đó, theo Harvard University, quyền tác giả là quyền hợp pháp dành cho tác giả, nghệ sĩ, nhà soạn nhạc hoặc những người sáng tạo khác, cho phép họ kiểm soát việc người khác sử dụng tác phẩm của họ mà theo đó nhìn chung tác phẩm có bản quyền không thể bị sao chụp, phổ biến hoặc chiếm đoạt bởi người khác mà không có sự cho phép của họ.

“Tác phẩm được thuê làm” có nguồn gốc từ phán quyết số 1989 của Tòa án tối cao Hoa Kỳ trong vụ Community for Creative Non-Violencev.Reid.

Điều 101 Đạo luật bản quyền Mỹ năm 1976 chia “tác phẩm được thuê làm” thành hai phần:

• Tác phẩm được làm bởi người lao động trong quá trình người này thực hiện công việc thuộc phạm vi của nhiệm vụ của quan hệ hợp đồng lao đông.

• Tác phẩm được đặt hàng hoặc thuê khoán được dùng với ý nghĩa:

• Một phần đóng góp hoặc bài viết cho tác phẩm chung hoặc tuyển tập.

• Một phần của tác phẩm điện ảnh hoặc tác phẩm nghe nhìn khác.

• Bản dịch.

• Tác phẩm bổ trợ (lời giới thiệu, lời nói đầu, minh họa, bình luận, minh họa,…).

• Tác phẩm biên soạn.

• Văn bản hướng dẫn.

• Bài thi kiểm tra.

• Tài liệu trả lời cho bài thi kiểm tra.

• Tác phẩm bản đồ.

Nếu các bên cùng thỏa thuận bằng văn bản được ký bởi chính họ rằng tác phẩm đó phải được xem là “tác phẩm được thuê làm”.

2. Các “tác phẩm được thuê làm” đăng ký bản quyền như thế nào?

Theo pháp luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam hiện hành, tại Khoản 2 Điều 4 quy định quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân sáng tạo ra tác phẩm hoặc sở hữu tác phẩm. Trong đó đối tượng quyền tác giả bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học; đối tượng quyền liên quan đến quyền tác giả bao gồm cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa.

Trong pháp luật Việt Nam không có khái niệm pháp lý về “tác phẩm được thuê làm” hay còn gọi là “work made for hire”. Cái gọi là “tác phẩm được thuê làm” dưới dạng tổ chức, cá nhân giao kết hợp đồng với tác giả sáng tạo ra tác phẩm hoặc theo dạng tổ chức, cá nhân giao nhiệm vụ cho tác giả thuộc tổ chức của mình để sáng tạo. Tuy nhiên các dạng này đều không phải là “tác phẩm được thuê làm” theo định nghĩa tại Điều 101 của Luật Bản quyền Hoa Kỳ nêu trên và vì Việt Nam không chấp nhận chuyển giao quyền nhân thân trừ quyền công bố và cho phép người khác công bố và cũng không công nhận tác giả là tổ chức hoặc pháp nhân.  Do đó, tác giả của tác phẩm phải là người được thuê hoặc giao nhiệm vụ còn chủ sở hữu quyền tác giả chính là người thuê hoặc tổ chức giao nhiệm vụ cho tác giả trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Hồ sơ đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm này bao gồm:

• Tờ khai đăng ký quyền tác giả.

• Bản sao của tác phẩm.

• Bản cam đoan của tác giả.

• Hợp đồng thuê sáng tạo/thiết kế (nếu có).

• Quyết định giao việc/giao nhiệm vụ (nếu có).
• Văn bản thỏa thuận giữa các đồng tác giả (nếu có).

• Văn bản đồng ý của các đồng chủ sở hữu quyền tác giả (nếu có).

• Giấy ủy quyền nếu người nộp hồ sơ đăng ký là người được ủy quyền.

• Căn cước công dân của tác giả.

• Đăng ký kinh doanh của công ty nếu chủ sở hữu là tổ chức.

Theo đó, đối với việc đăng ký quyền tác giả, có thể đến nộp hồ sơ ở một số địa điểm sau đây:

• Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Hà Nội.

• Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Hồ Chí Minh.

• Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả tại thành phố Đà Nẵng.

Trên đây là bài viết “Các “tác phẩm được thuê làm” đăng ký bản quyền như thế nào? ” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.

Trân trọng,

Trong thời đại công nghệ số đang bùng nổ, bản quyền số đã trở thành một yếu tố quyết định trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ của tác giả và nhà sáng tạo. Với sự phát triển của internet, cách thức sáng tạo, phân phối và tiêu thụ tác phẩm đã có những thay đổi mạnh mẽ. Các tác phẩm không còn bị giới hạn trong các hình thức vật lý mà có thể được chia sẻ và tiếp cận dễ dàng qua các nền tảng trực tuyến. Vậy bản quyền số trong môi trường số hóa có sự thay đổi như thế nào? Hãy theo dõi bài viết của VCD dưới đây.

1. Bản quyền số là gì?

Bản quyền được coi là một dạng tài sản trí tuệ. Nó không phải là thương hiệu cũng không phải là bằng sáng chế. Bản quyền được hiểu là quyền hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu đối với tác phẩm do mình tạo ra hoặc sở hữu, các cá nhân, tổ chức không được xâm phạm đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả về việc quản lý, sử dụng, khai thác giá trị của tác phẩm nếu chưa có sự đồng ý của họ.

Pháp luật Việt Nam chưa có định nghĩa về bản quyền nhưng theo ngôn ngữ pháp lý bản quyền là quyền tác giả thì theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ 2022: quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo hoặc sở hữu.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ quy định bao gồm 12 loại tác phẩm được bảo hộ. từ đó có thể hiểu bản quyền là những quyền lợi mà tác giả được hưởng đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học của mình. Không có tác phẩm sẽ không có bản quyền.

Do đó, bản quyền số là sự phong phú hóa và mở rộng các quyền lợi của tác giả khi các tác phẩm của họ được nhân bản và phát hành dưới hình thức số hóa. Tác phẩm được sao lưu và nhân bản trên nhiều loại phương tiện xuất bản như đĩa cứng, đĩa CD và các thiết bị lưu trữ số khác, nhằm phát hành rộng rãi. Việc truyền bá và phát hành tác phẩm có thể thực hiện qua các phương tiện như đĩa CD, đĩa cứng, ổ lưu trữ, hoặc thông qua mạng internet và mạng không dây.

2. Những thay đổi về nội dung số trong môi trường số hóa

Khách thể của quyền lợi thay đổi:

Đối tượng bảo hộ của bản quyền chính là các tác phẩm được quy định tại khoản 1 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ được gọi chung là các tác phẩm van học, nghệ thuật, khoa học. Thông thường có thể sử dụng các hình thức tác phẩm được quy định trong luật để khái quát chúng như tác phẩm văn học, mỹ thuật, nhiếp ảnh, âm thanh, hình ảnh. Tuy nhiên, sự phát triển của kỹ thuật số đã cho phép mọi loại hình tác phẩm được biểu hiện và truyền bá dưới dạng thông tin và được mã hóa.

Xu thế liên kết các loại hình tác phẩm ngày một ro ràng. Ví dụ như game online tích hợp từ nhiều tác phẩm khác nhau như tác phẩm âm nhạc, mỹ thuật, tác phẩm đồ họa cho tới tác phẩm hoạt hình.

Có mối liên hệ giữa tác phẩm với phương tiện xuất bản dần hạn chế. Tác phảm truyền thống bất kể là trong quá trình truyền bá hay sử dụng đều yêu cầu phải sử dụng một phương tiện xuất bản nhất định để biến tác phẩm thành một tác phẩm hữu hình. Việc áp dụng kỹ thuật truyền thông số cho phép tất cả các loại tác phẩm được ghi chép dưới dạng mã nhị phân, chỉ sử dụng hai ký tự 0 và 1, từ đó có thể được truyền bá và lưu thông một cách tự do. Chỉ cần có một chiếc máy vi tính và thiết bị kết nối mạng, người dùng có thể dễ dàng tải về những tác phẩm mà họ mong muốn từ bất kỳ đâu. Vì vậy, tác phẩm không nhất thiết phải tồn tại dưới hình thức vật lý trên các phương tiện xuất bản mà vẫn có thể được truyền bá và sử dụng. Mạng internet cùng với kỹ thuật truyền thông số đã mở ra một hướng đi mới cho việc lan tỏa tác phẩm.

Chủ thể quyền lợi thay đổi:

Tác phẩm số thường là tập hợp nhiều loại hình tác phẩm do đó chủ thể của quyền cũng trở nên phức tạp hơn. Những loại hình tác phẩm khác nhau cấu thành nên một tác phẩm mới. ngoài ra tác phẩm mới này có thể bị phân chia hoặc hợp thành các tác phẩm khác.

Trong môi trường số hóa những quyền liên quan đến bản quyền số cũng thay đổi theo. Sự thay đổi trong phương thức truyền thông đac dẫn đến sự biến đổi trong các quyền liên quan đến quyền tác giả tạo ra những đối tượng hưởng quyền lợi mới như nhà cung cấp dịch vụ mạng trung gian internet. Đóng vai trò là đơn vị truyền bá tác phẩm nên họ có khả năng phát tán tác phẩm trên toàn cầu. Do đó việc xác định tư cách pháp nhân và vị trí của các bên liên quan trong quá trình truyền bá có ý nghĩa rất quan trong trong việc bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm. Có thể thấy mối quan hệ giữa nhà cung cấp nội dung trên mạng với tác giả phải cân bằng. Phạm vi bảo hộ bản quyền số không chỉ giới hạn ở việc bảo vệ quyền lợi của tác giả như trong xuất bản truyền thống, mà còn cần xem xét lợi ích của các nhà cung cấp nội dung và dịch vụ mạng internet. Chỉ có như vậy, mối quan hệ giữa tác giả, người truyền bá và người sử dụng tác phẩm mới thực sự được cân bằng.

Nội dung quyền thay đổi:

• Quyền đứng tên thay đổi

Theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ tác giả có quyền đứng tên tác phẩm hoặc không, có thể sử dụng tên thật hoặc bút danh. Trong bảo hộ bản quyền truyền thống, quyền đứng tên và tư cách của tác giả dễ phân biệt. Tuy nhiên, trong môi trường internet, tính nặc danh làm phức tạp việc xác định tư cách tác giả và quyền đứng tên. Điều này khiến tác giả phải chứng minh quyền sở hữu tác phẩm. Ngoài ra, kỹ thuật truyền thông số cho phép chỉnh sửa tác phẩm mà không để lại dấu vết, làm tăng độ khó trong việc xác định tác giả thực sự và đánh giá tính xác thực của tác phẩm, từ đó đặt ra thách thức cho bảo hộ bản quyền.

• Quyền sao chép tác phẩm

Quyền sao chép trong bảo hộ bản quyền truyền thống chỉ bao gồm quyền nhân bản tác phẩm thành nhiều bản thông qua các phương thức như in, copy, ghi âm, ghi hình và scan. Những phương thức này không bao gồm sao chép tác phẩm trong môi trường internet. Quyền sao chép đối với các tác phẩm số hóa đã có sự thay đổi quan trọng, với hai vấn đề cần xem xét: Việc “số hóa” tác phẩm có được coi là hành vi sao chép hay không? Và các bản sao tạm thời hình thành trong quá trình truyền bá tác phẩm trên mạng internet có thuộc quyền sao chép không?

Trên đây là bài viết “Bản quyền số trong môi trường số hóa” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.

Trân trọng,

Trong xã hội hiện đại, nơi mà sáng tạo và đổi mới là động lực chính cho sự phát triển, quyền tác giả trở thành một trong những giá trị cốt lõi cần được bảo vệ. Tuy nhiên, sự xâm phạm quyền tác giả diễn ra phổ biến, gây ra không chỉ thiệt hại về tài chính mà còn làm tổn hại đến danh dự và uy tín của các tác giả. Khi quyền lợi của tác giả bị xâm phạm, việc xác định và bồi thường thiệt hại trở thành một vấn đề cấp thiết và phức tạp. Điều này không chỉ nhằm khôi phục lại quyền lợi cho người sáng tạo mà còn góp phần duy trì một môi trường sáng tạo lành mạnh. Bài viết “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả” dưới đây của VCD sẽ giúp bạn.

1. Xác định thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả là trách nhiệm pháp lý mà bên trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện hành vi xâm phạm quyền tác giả gây thiệt hại phải bồi thường thiệt hại.

Căn cứ theo Điều 204 Luật sở hữu trí tuệ 2022 và các Điều 69 đến Điều 74 Nghị định 17/2023/NĐ-CP thì xác định thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả được chia thành hai nhóm sau:

1.1. Xác định thiệt hại về vật chất do xâm phạm quyền tác giả

Tổn thất về tài sản

Tổn thất về tài sản chính là sự giảm sút về giá trị quyền tác giả sau khi xảy ra hành vi xâm phạm so với trước khi xảy ra hoặc so với tình trạng giá trị quyền tác giả đó đáng lẽ đạt được. Theo Điều 71 Nghị định 17/2023/ND-CP thì thiệt hại về tài sản được xác định theo mức độ giảm sút hoặc bị mất giá về giá trị tính được thành tiền của đối tượng quyền tác giả, quyền liên quan được bảo hộ.  Để xác định tổn thất cần xác định:

• Giá trị quyền tác giả vào thời điểm trước khi xảy ra hành vi xâm phạm hoặc giá trị quyền tác giả đáng lẽ đạt được nếu không có hành vi xâm phạm xảy ra.

• Giá trị quyền tác giả sau khi hành vi xâm phạm quyền tác giả xảy ra có thể đã chấm dứt hoặc chưa chấm dứt hành vi vi phạm.

Tổn thất về thu nhập, lợi nhuận, cơ hội kinh doanh

Thu nhập, lợi nhuận là lợi ích đáng lẽ chủ sở hữu quyền đã nhận được khi khai thác bình thường tác phẩm. Việc mất hay giảm lợi ích từ khả năng sử dụng của tài sản cũng là một loại thiệt hại do hành vi xâm phạm gây ra.

Các thiệt hại về vật chất khác

Chi phí hợp lý để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại quy định tại điểm a khoản 1 Điều 204 Luật sở hữu trí tuệ hiện hành gồm 2 nhóm:

• Nhóm một là chi phí để ngăn chặn, hạn chế thiệt hại bao gồm: chi phí cho việc tạm giữ, bảo quản, lưu kho, lưu bãi đối với hàng hóa xâm phạm, chi phí thực hiện các biện pháp khẩn cấp tạm thời, chi phí hợp lý để thuê dịch vụ giám định.

• Nhóm hai dùng để khắc phục thiệt hại. Chi phí thông báo, cải chính trên phương tiện thông tin đại chúng là một dạng chi phí khắc  phục thiệt hại, lấy lại lòng tin của người tiêu dùng đối với sản phẩm.

Các chi phí này là phải phục vụ cho việc ngăn chặn, khắc phục thiệt hại đồng thời phải hợp lý mới thỏa mãn điều kiện được xem là một loại thiệt hại được bồi thường.

1.2.  Xác định thiệt hại về tinh thần do xâm phạm quyền tác giả.

Tổn thất về danh dự, nhân phẩm

Nhân phẩm là những phẩm chất tốt đẹp của con người nói lên giá trị tinh thần của một cá nhân với tính cách là một con người. Tổn thất tinh thần trong trường hợp này là sự đánh giá tiêu cực với nhiều mức độ khác nhau của xã hội về một hoặc nhiều khía cạnh nào đó về năng lực, đạo đức,… đối với chủ thể quyền tác giả. Từ đó làm hạ thấp danh dự và uy tín của họ.

Tổn thất về uy tín, danh tiếng

Uy tín, danh tiếng là giá trị phản ánh sự tin tưởng, mức độ nổi tiếng được nhiều người biết đến của chủ thể trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học. Tổn thất về tinh thần trong trường hợp này là sự giảm sút về mức dộ tín nhiệm, nổi tiếng, ảnh hưởng tích cực của chủ thể quyền tác giả đến công chúng liên quan đến quyền tác giả được bảo hộ.

Các tổn thất về tinh thần khác

Tổn thất đó có thể là lòng tin của tác giả bị mất đi khi hành vi xâm phạm xảy ra. Một tác phẩm nghệ thuật, được tạo ra từ tâm huyết và sự kỳ vọng nhằm mang đến giá trị mới cho công chúng, có thể bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các hành vi xâm phạm quyền tác giả. Điều này dẫn đến việc những mong đợi ban đầu giảm sút hoặc thậm chí bị mất đi, làm suy giảm lòng tin của các tác giả.

2. Ấn định mức bồi thường thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả

Việc ấn định mức bồi thường thiệt hại hại được quy định tại Điều 205 Luật sở hữu trí tuệ chi tiết như sau:

2.1. Ấn định mức bồi thường thiệt hại về vật chất do xâm phạm quyền tác giả

Ấn định mức bồi thường thiệt hại về vật chất trên cơ sở thiệt hại xác định được

• Dựa trên tổng thiệt hại vật chất: là tổng thiệt hại vật chất và khoản thu lợi nhuận bất hợp pháp của bị đơn thu được từ hành vi xâm phạm. Tuy nhiên, không phải trong mọi trường hợp đều có thể xác định bằng phương pháp này.

• Dựa tên giá chuyển giao quyền sử dụng: Giá chuyển giao quyền sử dụng được tính trên cơ sở giả định bị đơn được nguyên đơn chuyển giao quyền sử dụng theo hợp đồng sử dụng trong phạm vi tương ứng với hành vi xâm phạm đã thực hiện. Được xác định theo một trong các cơ sở sau:

• Khoản tiền phải trả nếu chủ thể quyền và người xâm phạm quyền tự do thỏa thuận, ký hợp đồng chuyển giao quyền sử dụng quyền tác giả đó.

• Giá chuyển giao quyền sử dụng giả định được xác định theo phương pháp xác định số tiền mà bên có quyền và bên được chuyển giao có thể đã thỏa thuận vào thời điểm xảy ra xâm phạm, nếu các bên đã thỏa thuận với nhau về số tiền đó.

• Giá chuyển giao quyền sử dụng được áp dụng trong lĩnh vực tương ứng nêu trong các thông lệ chuyển giao trước đó.

• Theo cách tính khác do chủ thể quyền tác giả đưa ra: quy định này cho phép chủ thể quyền có thêm cơ hội ấn định mức bồi thường có lợi nhất cho mình ngoài các tính cố định trước đây. Tuy nhiên đây là một quy định khá mở và có khả năng bất cập khi áp dụng vào thực tiễn.

Mức bồi thường thiệt hại về vật chất do Tòa án ấn định

Áp dụng trong trường hợp không thể ấn định được mức bồi thường thiệt hại về vật chất cụ thể theo các căn cứ trên thì quy định mang tính chất dự phòng được áp dụng cho phép mức bồi thường do toàn án ấn định.

2.2. Ấn định mức bồi thường thiệt hại về tinh thần do xâm phạm quyền tác giả

Ấn định mức bồi thường thiệt hại dựa trên tổng thiệt hại về tinh thần

Mặc dù đã xác định được thiệt hại về tinh thần bao gồm tổn thất về danh dự, nhân phẩm, danh tiếng và các tổn thất khác nhưng liệu sự giảm sút các yếu tố này được tính thành bao nhiêu tiền thì chưa có cơ sở xác định vì đây đều là những yếu tố trừu tượng khó đánh giá được.

Mức bồi thường thiệt hại về tinh thần do Tòa án ấn định

Tại Khoản 2 Điều 205 Luật sở hữu trí tuệ quy định quyền yêu cầu Tòa án quyết định mức bồi thường trong giới hạn từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu  đồng tùy thuộc vào mức thiệt hại. Do đó căn cứ vào tổn thất về danh dự, nhân phẩm, uy tín, danh tiếng và những tổn thất khác về tinh thần mà Tòa án ấn định mức bồi thường thiệt hại theo quy định nêu trên.

Trên đây là bài viết “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm quyền tác giả” mà VCD gửi đến bạn. Chúng tôi hi vọng bài viết này có ích với các bạn.

Trân trọng,